سازگار شدن با دوره سالمندی
سالمندی سرنوشتی است که تمام افراد بشر از هر جنس، نژاد و فرهنگی به آن گرفتار می شوند دورانی که اگر از کیفیت مناسب برخوردار باشد بسیار مطلوب و لذت بخش است.
ژیلا میر لاشاری در مقاله خود تحت عنوان سازگاری با سالمندی که در کتاب بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان چاپ شده است چنین می نویسد:
" در جامعه امروز سالمندان جزء گروه های بزرگ اجتماع به حساب می آیند . با پیشرفت علم افراد مدت طولانی تری زندگی کرده و لاجرم بایستی با تغییرات پیچیده جسمی روحی - روانی و اجتماعی که همراه با فرایند پیری حادث می شود سازگار شوند.
تطابق موفقیت آمیز با سالمندی منوط به توانایی شخص برای ادامه و استمرار روش های مناسب زندگی در طول حیات، حفظ یک شیوه زندگی فعال و یافتن جانشین های مناسب برای فعالیت های دوران میان سالی است.
از جمله تنش های وارده به فرد سالمند مرگ همسر، عزیزان و دوستان نزدیک است مطالعات انجام شده در بعضی کشورها از جمله ژاپن نشان داده افراد سالمندی که اعتقادات مذهبی دارند از سلامت روحی - روانی و جسمی بیشتری بهره مند بوده و نسبت به کسانی که باورهای مذهبی کمتری دارند یا اصولا اعتقادات مذهبی ندارند ، در مقابله با فشارهای روحی- روانی از جمله مرگ عزیزان توانایی آنها بیشتر است.
این افراد سریع تر می توانند به وضعیت روحی - روانی وجسمی پیش از وقوع اضطراب و تنش برگشته و حتی فشار خون آن ها کمتر افزایش پیدا خواهد کرد . در واقع مراسم مذهبی برای آنها مانند یک روش ریلکس کننده عمل کرده سازگاری آنها را افزایش می دهد.
اعمالی از جمله خواندن دعا و نماز خیرات کردن و رفتن به زیارت ..... پاسخ های آرام کننده را در فرد تسریع می کند و از طریق کاهش احساس ترس اضطراب و تعئیل حس تنهایی می تواند برای فرد سالمند بسیار مفید باشد.
اعتقاد به زندگی پس از مرگ بخصوص اعتقاد به اینکه دنیای دیگر می تواند بهتر از زندگی کنونی باشد در فرد احساس آرامش ایجاد می کند. این مطلب که در آینده و در هان دیگر باز هم افراد خواهند توانست عزیزان خود را ببینند اضطراب را در فرد سالمند کاهش می دهد.
از جمله راهکارهای دیگری که برای سازگاری با مرگ عزیزان پیشنهاد می شود کار درمانی است . فراگیری یک حرفه جدید یا اشتغال روزانه می تواند سازگاری فرد را افزایش دهد.
از طرفی فرد سالمند با جایگزین کردن فعالیت های جدید متناسب با سن به جای فعالیت های گذشته می تواند خلاء بازنشستگی را پر کند . اشتغال به کارهایی مثل کشاورزی در باغچه و باغ، نویسندگی، پرداختن به صنایع دستی و کارهای هنری حتی کمک به نگهداری از نوه ها می تواند احساس مفید بودن را در فرد زنده نماید.تغذیه مناسب در دوران سالمندی تاثیر به سزایی در وضعیت روحی - روانی و جسمی فرد دارد.
گفته می شود از طریق تغذیه صحیح می توان افسرگی را کاهش داد . غذا هایی که پروتئین بالا کربوهیدرات پایین و چربی کمتری دارد همچنین خوردن غذا در حجم کمتر و وعده های بیشتر جهت تنظیم قند خون در یک حد مناسب استفاده بیشتر از موادی مثل ماهی در تمام افراد بخصوص سالمندان توصیه می شود" .
(- میر لاشاری. ژیلا - بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان انتشارات کتاب آشنا چاپ اول(1381) مقاله سازگاری با سالمندی،1381،ص373و374)
سالمندان چه نیازهایی دارند؟
نیازهای سالمندان را در ایران و تمام جهان را می‌توان به 3 گروه اصلی تقسیم کرد. گروه اول نیازهای بهداشتی - درمانی هستند که شامل مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی از سالمندان است. گروه دوم نیازهای اجتماعی - اقتصادی مانند بیمه و حقوق بازنشستگی است که عدم توجه به آنها آرامش روحی، روانی و اجتماعی سالمند را مختل خواهد کرد و گروه سوم نیازهای روانی است. سلامتیران
تکریم سالمندان:
مینو پیامی شبستری، درمقدمه تحقیقی که درباره نحوه استفاده و رضامندی سالمندان فعال از تلویزیون انجام داده به مسئله تکریم سالمندان اشاره کرده است. از نظر وی:
"روز نهم مهر ماه، در هر سال به عنوان روز سالمندی نامگذاری شده است تا گامی در راستای تکریم این پدران و مادران برداشته شود. دوران سالمندی همانند دوران کودکی یا جوانی، یکی از مراحل زندگی است، با این تفاوت که دوران کودکی و جوانی سرشار از انرژی و تلاش است، ولی دوران سالمندی، با تحلیل قوا و کاهش میزان فعالیت های فیزیکی همراه است.
اسلام به سالمندان ارج می نهد و بسیار حرمت قائل است و به رعایت حقوق و احترام آنان سفارش کرده و به بهره گیری از تجارب و افکار پخته آنان تشویق می کند.
خود" بزرگسالی " و" سن بالا" در فرهنگ دینی ما احترام دارد. این سخن پیامبر خدا( ص) است :"هرکس فضیلت و مقام یک بزرگ را به خاطر سن و سالش بشناسد و اورا مورد احترام قرار دهد، خدای متعال او را از هراس و نگرانی روز قیامت ایمن می دارد."
این سخن را نیز از حضرت علی (ع) به یاد داشته باشیم که فرمود :
" دانشمند را به خاطر علمش و بزرگسال را به خاطر سن او ، باید احترام کرد."
رسول خدا (ص) فرمود:" برکت و خیر ماندگار ، همراه بزرگتر های شماست . در سخن دیگر فرمود پیرمرد در میان خانواده اش همچون یک پیامبر در میان امتش است."
همه پیران یک جور پیر نمی شوند ؛ به طوری که در این مسئله ارزش های اجتماعی مطرح است. در بعضی جاها، سالمندی اوج منزلت است، اما برخی جاها اینگونه نیست. به عنوان مثال شنیده ایم که در بین سرخ پوستان و اسکیموها، وقتی افراد پیر می شوند، قبیله خود را ترک می کنند. روایتی هم هست که در بین عشایر ایران هم چنین رسمی وجود دارد، در بین بویر احمدی ها و بختیاری ها، سالمندانی که نمی توانند قبیله را همراهی کنند، می گذارند و کوچ می کنند".
(پیامی شبستری. مینو- پایان نامه کارشناسی ارشد1385 دانشکده صداو سیما (تهران)،1385،ص1و2)
حمایت اجتماعی از سالمندان
"مسئله سالمندان در جوامع سنتی و متجدد بعنوان یکی از مهمترین چالش ها ی بهداشت روانی معاصر است.
نظریه پردازان ابعاد مختلف حمایت اجتماعی را به پنج دسته تقسیم کرده اند:
1- حمایت هیجانی که مهارت در کسب کمک از دیگران به هنگام شدت یافتن فشار روانی را شامل می شود.
2- حمایت شبکه اجتماعی که موجب کاهش فشار روانی از طریق دسترسی به عضویت در شبکه و کمک به فراموش کردن مشکلات می شود.
3- حمایت عزت نفس که بدین معناست که دیگران به فرد بقبولانند که قابلیت های ویژه ای دارد.
4- حمایت وسیله ای که عبارت است از دسترسی به منابع مالی و خدماتی به هنگام مواجهه با رویدادهای فشار زای روانی.
5- حمایت اطلاعاتی که در بر دارنده ارائه اطلاعات برای درک رویدادهای فشار زای روانی است.
هرچند بطور کلی دسترسی به حمایت اجتماعی حائز اهمیت فراوان است ولی برخورداری از حمایت عزت نفس به مراتب سودمند تر است علی الخصوص اگر منشا این حمایت خارج از خانواده باشد."
(خزایی.کامیان - بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان، انتشارات کتاب‌آشنا، چاپ اول (1381) مقاله روانشناسی سالمندان و نقش حمایت اجتماعی از آنان1381 ص363-370 )
همچنین در این زمینه، مرکز تحقیقات سالمندی، تنها مرکز تحقیقات سالمندی در ایران است که توسط وزارت بهداشت تصویب شده است.
حوزه فعالیت این مرکز در 3 حیطه آموزش، پژوهش و خدمات است. این مرکز به صورت عمده بر تحقیقات کاربردی در زمینه سالمندی تمرکز دارد تا با توجه به شرایط فرهنگی، اعتقادی، مذهبی، اجتماعی و اقتصادی جامعه ایرانی، نیازهای سالمندان را شناسایی کرده و متناسب با آن خدمات مناسب را برای پاسخگویی نیازها به ارگان‌های اجرایی معرفی می‌کند.
