کابوس رویای ترسناکی است که در مرحله خاصی از خواب اتفاق میافتد؛ دو نوع خواب REM (حرکات سریع چشم) NonREM در فرد وجود دارد که این کابوسها در مرحله Rem اتفاق میافتد معمولا Rem نیمه دوم خواب است که نزدیک صبح اتفاق میافتد.
دورههای خواب هر یک ساعت و نیم یک بار تکرار میشود در مرحله خواب حرکات سریع چشم اعصاب سمپاتیک در فرد فعال میشود و در این حالت بیدار شدن فرد از خواب را به دنبال دارد البته این موضوع برخلاف موضوع وحشت خواب است که فرد با جیع و فریاد از خواب بیدار میشود.
وحشت خواب در مرحله NonRem اتفاق میافتد و برانگیختگی ناگهانی است که فرد با جیع و فریاد و دست و پا زدن از خواب بیدار میشود، در این حالت فرد گیج و منگ است و پس از بیدار شدن چیزی را به یاد نمیآورد در حالی که در کابوس شبانه فرد خواب را به یاد میآورد.
نقش حوادث واقعی آسیبزا در کابوسهای شبانه
کابوس شبانه ممکن است به دلیل یک حادثه واقعی آسیبزا برای فرد باشد که میتواند همان موقع یا با تاخیر به سراغ فرد بیاید یا بر اثر حادثه و اتفاقی نزدیک به مرگ و یا حادثهای که در آن تمامیت وجود فرد درگیر شود مانند تجاوز اتفاق بیافتد که پس از آن کابوس به سراغ فرد بیاید.
استرسهای محل کار، مرگ عزیزان، بیماری، دیدن فیلم و خواندن کتاب ترسناک پیش از خواب، بیماریهای قلبی، کبدی و کلیوی شدید، میگرن در فرد، غذای چرب و سنگین ممکن است کابوس شبانه را در فرد ایجاد کند، آپنه (وقفه تنفسی هنگام خواب) نیز از دیگر دلایل کابوس شبانه است.
تمایلات خلاقانه و هنری فرد مانعی برای کابوس شبانه
مستعد بودن ژنتیکی برخی افراد در کابوسهای شبانه مطرح شده است، سایر دلایل: مشکلات روانی مانند افراد دارای اختلال شخصیتی، برخی داروها مانند فشار خون یا برخی داروهای پارکینسون، سوء مصرف مواد، الکل، سیگار و قطره، قطع داروهای ضد افسردگی دلایل دیگری هستند که بر کابوس شبانه تاثیرگذار است، البته معمولا کسانی که فکر باز و تمایلات خلاقانه و هنری دارند کمتر دچار کابوس شبانه میشوند.
وجود تکنیکهای رفتاری برای درمان کابوس شبانه
اگر کابوس شبانه در فرد همراه با اختلال شدید و افسردگی باشد نیازمند درمان دارویی است اما حتی اگر همراه با اختلال نباشد درمان غیردارویی نیز وجود دارد که شامل تکنیکهای رفتاری است و موضوعاتی مانند بهداشت خواب، رویا درمانی، شناخت درمانی را شامل میشود.
تصویرسازی به این شکل است که در حالت بیداری فرد کابوس خود را متصور میشود و برای آن پایان خوشایند در نظر میگیرد یا حتی آن را مینویسد و یا درباره آن صحبت میکند که با تمرین برای افراد با کابوس تکراری موثر است.
ریلکسیشن پیش از خواب مانعی برای کابوس شبانه
شناخت درمانی به عنوان راهکار برای کسانی که در اثر مشغله زیاد دچار کابوس شبانه میشوند، این افراد آموزش میبینند تا افکار اضطرابزا را در طول روز بشناسند همچنین به این افراد آموزش ریلکسیشن داده میشود تا 20 دقیقه پیش از خواب انجام دهند و سپس به رختخواب بروند.
ساعت فیزیولوژی بدن برای تازه شدن مغز از ساعت 10- 12 شب تا شش صبح است.
تکرار کابوس و ادامه خواب پس از بیداری و سپس خواب مجدد، ممکن است به این دلیل باشد که فرد کاملا بیدار نشده و ادامه کابوس را پس از خواب مجدد میبیند اما معمولا اینگونه است که ناخودآگاه فرد درگیر موضوعات است که پس از خواب، مجددا آن کابوس را میبیند.
در بهداشت خواب باید محل خوابیدن ثابت، آرام، بدون به هم ریختگی، دارای دمای مناسب، بدون نور و صدای زیاد باشد؛ در زمان خواب فرد در رختخواب کار دیگری جز خوابیدن انجام ندهد.
پرهیز از استفاده از ابزار تکنولوژی پیش از خواب
در رختخواب کتاب خواندن، استفاده از تلفن همراه و تلویزیون کنار گذاشته شود به این دلیل که رختخواب فقط برای خوابیدن است و اگر تا نیم ساعت فرد نتوانست به خواب برود بهتر است که از رختخواب بلند شود و با انجام کار پس از خسته شدن مجددا به رختخواب بازگردد.
ساعت خواب باید منظم باشد به شکلی که فرد یک ساعت مشخص خوابیده و بلند شود حتی اگر شب نیز دیر به خواب میرود فردا بر سر ساعت منظم قبلی بیدار شود همچنین پیش از خواب فرد تلاش کند افکار اضطراب زا را از خود دور کند که در این باره خوردن یک لیوان شیر، دوش گرفتن پرهیز از خوردن چای و قهوه، غذای چرب و سنگین در ریلکسیشن و خواب بدون کابوس موثر است.
خواب طولانی پس از صبح احتمال کابوس شبانه را افزایش میدهد، به دلیل وقفههای تنفسی ممکن است که اکسیژن رسانی خوبی در بدن اتفاق نیافتد و فرد دچار کسالت و خواب آلودگی شود.