تاریخچه شهرها و فرهنگ ؟؟؟ 22

[احمد یوسفی]

نگاهی به فرهنگ و تاریخ شهر طهران قدیم در زمان قاجار و پهلوی

به نقل از دیده ها و شنیده های مرحوم جعفر شهری

همراه با عکس های نایاب و دیدنی

برای مشاهده تصاویر و توضیحاتی از تهران قدیم به ادامه مراجعه کنید

برای بزرگنمایی عکس ها، روی آنها کلیک کنید

.

مدرسه

…

صرف چایی در باغ آن هم عهد قاجار…

…

مظفرالدین شاه در فرنگ

…

میدان رژه (طهران)

…

تصویر کمیاب از احمد میرزا (احمد شاه)

…

اجتماع شهروندان در تراموا در منطقه شمال طهران -سال 1300

…

تصویری نادر از یک نمای خیابانی از طهران در عهد ناصری 1287
در تصویر زیر نانوایی سنگک قدیمی، آجیل فروشی، چراغ روشنایی و… به چشم می خورد

…

مغازه تریاک فروشی در روستا!

…

پهلوان معرکه گیر برای کسب روزی با یک خرس در خیابانهای تهران کشتی می گیرد!

…

تصویر پرورش دهنده بوقلمون که گله خود را برای فروش به خیابانهای طهران آورده است.
سال ۱۳۰۰ خورشیدی

…

پادشاه انگلستان ادوارد هفتم و اعلیحضرت همایونی قبله عالم ناصرالدین شاه قاجار
عکس زیر در انگلستان است

…

پهلوانان نمی میرند…! سال 1298

…

یک مغازه فروش لباس دست دوم (تاناکورای اون زمان) سال 1286

…

بررسی گل خشخاش برای برداشت تریاک.
در ایران تا سده‌ هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، کشت خشخاش و تولید تریاک، به منظور مصرف داخلی بود؛ اما از نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم، کشت تریاک در جایگاه محصولی ارزآور، مورد توجه قرارگرفت. در اواخر سده‌ی نوزدهم و اوایل قرن بیستم، ایران یکی از اعضای بسیار فعال تجارت جهانی تریاک شمرده می‌شد و اقتصاد کشور تا حد زیادی به تولید و صدور تریاک وابسته بود.
.
در تاریخ ۲۳م اسفند ۱۲۸۹/ ۱۲م ربیع‌الاول ۱۳۲۹، قانون تحدید تریاک به تصویب رسید که طی آن، در مدت ۸ سال مصرف شیره، ممنوع و استعمال تریاک، تنها به منظور مصرف طبی، مجاز شناخته شد. دولت برای مصرف مواد، مالیات در نظر گرفت و برای معتادان، کارت سهمیه صادر کرد. اما این اقدام به کاهش مصرف مواد نینجامید بلکه قاچاق آن را رواج داد. در این میان در سال ۱۳۰۱ش.، قانون منع واردات مواد مخدر تصویب شد.
.
پس از تشکیل جامعه‌ ملل، مسئله‌ تریاک، مورد توجه جامعه‌ جهانی قرار گرفت و ایران، به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی هدف برنامه‌ کاهش تولید بود. شش سال بعد یعنی سال ۱۳۰۷ش.، قانون جدید «انحصار دولتی تریاک»، از تصویب گذشت که بر این اساس، دولت ایران می‌بایست به‌تدریج اراضی زیر کشت خشخاش را کاهش می‌داد. به دنبال گسترش ابعاد مسئله‌ اعتیاد و ناچیز بودن درآمد حاصل از صدور تریاک برای دولت «قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک»، در سال ۱۳۳۴ تصویب و به اجرا گذاشته شد.

…

قمه زنی ماه محرم در عهد قاجار

…

فقط در طهران ادا خواهد شد! (متن روی پول رو بخونید جالبه!)

…

اولین واگن اسبی به همراه مسافرین

…

بازار تهران قدیم (هی روزگار… یادش بخیر!)

…

مظفرالدین شاه در باغچه خانه ای نه چندان مجلل استراحت می کند

…

اداره پست طهران قدیم

…

مظفرالدین شاه

…

دروازه گمرک
اگر تا دم دم های غروب خودت را به شهر می رساندی، می توانستی وارد شوی، وگرنه باید همان بیرون شهر و پشت دروازه های بسته می ماندی و شب را با ترس حمله دزدان و حرامی ها صبح می کردی! یا اگر دلت می آمد ـ که باید میآمد ـ سرکیسه را شل و دروازه بانان را با سکه های زردرنگ راضی می کردی تا در را باز کنند و به تو اجازه ورود بدهند. به هر حال در روزگاری که برای محافظت از شهر در مقابل مهاجمان و یاغی ها، دور تا دور شهر را برج و باروهای مرتفع و خندقهای عمیق گرفته بودند و دروازه ها تنها ورودی های شهر به حساب می آمدند، دروازه ها از بعد از اذان صبح تا ۲، ۳ ساعت بعد از غروب آفتاب باز بودند و تو باید به موقع خودت را می رساندی تا بتوانی از زیر طاق های کاشی کاری شده آنها عبور کنی.

…

بازار پارچه فروشان – طهران

…

عطاری (طهران – قاجاریه) تزیینات با صابون سفید!

…

بستنی های خوشمزه طهران قدیم نه آبکی الان!

…

معتادان بی خانمان قاجاری

قرص اکس یا شیشه اینا نیستا اینا آدم حسابی بودن!

…

کرسی خانوادگی

…

دلاک خانه یا حمام سال 1250

یادش بخیر یه بار رفتم توش یک حالی داد که نگو!!

…

تموم شد!

[monika]

قشنگ و جالب بود:d

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

گلچینی از عکس های قدیمی از شهر تهران که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی آرشیو شده است.

عکس های قدیمی و جالب از شهر تهران نمای ساختمان قدیم شهرداری تهران

خیابان لاله‌زار نو و كافه پارس در سال 1315 شمسی

نمایی از ساختمان اداره پلیس در تهران

شمال میدان توپخانه بنای شهرداری در سال 1320 شمسی

ماشین دودی در مقابل بانك شاهی در میدان توپخانه در سال 1280 شمسی

نمایی از خیابان دربند در سال 1310

نمایی از خیابان لاله‌زار

نمایی از خیابان لاله‌زار

نمایی از كارخانه برق در میدان شهدا (ژاله)

نمایی از شهر تهران

ساختمان بانك واقع در خیابان فردوسی

تصویر هوایی از باب همایون تهران در سال 1310

بانك ملی در خیابان فردوسی در حدود سال 1330

[زری62]

یاد جوونیام افتادم خخخخ

[احمد یوسفی]

[replacer_a]





موضوعات مرتبط: -ایران قدیم به روایت تصویر

[احمد یوسفی]

[replacer_a] خدمت دوستان عرض کنم ،مناصب ومشاغل وحتی بعضی القابی که از طرف ناصرالدین شاه داده میشد، دارای قیمت ها و ارزش هائی بودند واین قیمت ها با کیفیت آن شغل ویا لقب رابطه خاصی داشت .مثلاً مشاغلی چون حکومت و وایگری وغیره همه وهمه دارای خصوصیاتی از نظر مادی ومعنوی بودند،غیر از شاهزادگان ودرباریان افراد وابسته به اعیان و اشراف نیز از فیض نیل به مقامات برجسته کشوری ولشگری برخوردار بودند.بعضی اوقات اینگونه اشخاص علاوه بر پرداخت به اصطلاح حق البوق ها،پیشکش ها وتقدیمی های چاق وچله ای به شاه تقدیم مینمودند.علاوه براینها در مواردی که هزینه های سنگین بر دربار فشار وارد میکرد و ناصرالدین شاه نمی خواست بقولی کیسه را شل کند از بعضی افراد دیدار میکرد.البته در اینگونه موارد کسانی انتخاب می شدند که به اصطلاح توانائی تقدیم پیش کش وتحفه دندان گیری را داشته باشند. این دیدارها به دوشکل صورت میگرفت ،در منزل بعضی شخصیت ها به توقف کوتاهی اکتفا می شد اما در منزل برخی دیگر صرف غذا هم میکرد که این غذا توسط آشپز مخصوص وبا نظارت پیشخدمت خاصه تهیه می شد و مهر به اصطلاح شاهی میخورد.برای تهیه غذا قبلا یک فوج آشپز ،وردست آشپز،پادو وبدنبال آنها فوج دیگری از خدمتکاران در بار به سوی خانه ای که شاه در آنجا مهمان بود سرازیر میشدند. مثلا آنطوریکه من شنیده ام لقمه مخصوصی که با دستش به میزبان داده میشد! افتخاراتی نصیب وی میگردانید.یعنی از افتخاراتی که شاه نصیب میزبان خود میکرد این بود که لقمه ای را بدست خود گرفته وبه او مثلاً مرحمت میکرد،وگاهی حتی سایر اعضای خانواده میزبان هم بهمین کیفیت مورد عنایت قرار میگرفتند.کسانی که مشمول چنین عنایتی واقع میشدند بی نهایت خود را مفتخر می دانستند وبه آورنده لقمه پیشکش میداند. خدمت دوستان یادآوری کنم، در سال چند بار شاه با رفتن به خانه وزیران یا یکی از رجال برجسته ،آنان را به افتخار بزرگی نایل میکرد،در هریک از این دیدارها ،از جائی که ناصرالدین شاه از مرکب خود پا بر روی زمین میگذاشتند تا آنجا که باید بنشینند ،بر سرتاسر ،روی زمین شال های گرانبها می گسترانیدند هنگامی که شاه به عزم دیدار یکی از رعایا از کاخ خارج میشددر سراسر تهران التهاب وهیجان خاصی موج میزد.ناگفته نماند که پولها وپیشکش ها ودرآمدهای متفرقه ای که به صندوق های سلطنتی ریخته میشد ناصرالدین شاه شخصاً سهمی را که باید به او تعلق بگیرد کنار میگذاشت واز مازاد آن سهم وزیران خود را تعیین میکرد وبقیه صرف هزینه های ارتش وسایر وزارتخانه ها میشد.شاه برای تامین هزینه های خود منبع دیگری هم داشت وآن عبارت بود از بازخریدن جان کسانی که به مرگ ویا تبعید محکوم شده بودند... گاهی شاه قاجار هوس میکرد در بازار تهران سیر وساحتی داشته باشد ،و بدنبال وی جمعی از درباریان و رجال نیز راهی میشدند. شاه وهمراهان وقتی به بازار میرسیدند ،ابتدا تمام مغازه ها را از نظر می گذراندند وسپس برابر مغازه هائی که اشیاء به اصطلاح فانتزی وفلزی را در بساط خود چیده بودند توقف میکردند این گونه اجناس را از اروپا وارد میکردند در این وقت شاه بر روی نیمکتی که در بیرون مغازه گذاشته بودند کالاهای مورد علاقه خود را انتخاب کرده ویا خریداری مینمود.

[احمد یوسفی]

واما داستان چگونگی حکومت در تهران وایران قدیم وضع حکومت در تهران وشهرها تقریباًشکل مشابهی داشت ، شاهان قاجار حکومت وبعضاً استیفای امر مالیات شهرها را به یکی از وابستگان ویا شاهزادگان و توصیه شوندگان مقامات دست اول میسپردند ویا اینکه در برابر هدایای قابل توجهی این مناصب را به اشخاص مختلف می بخشیدند واین افراد هم در شهرها وقلمرو خود با اختیارات مطلقه فرمان میراندند وبه دلخواه خود با مرم رفتار میکردند ویا از آنها مالیات وعوارض میگرفتند. محل حکومت تهران که تا چند سال پیش در میدان ارگ بود در یک قرن پیش جای معین ومشخصی نداشت وحاکم برگزیده مقر جکمرانیش همان بیرونی عمارت خانه مس************یش بود که در آن محل به حکومت می نشست .هر حاکم در محل حکومتی خود همان دستگاه وبه قول معروف کبکبه ای را داشت که شاه در ارگ سلطنتی دارا بود. واین دستگاهها ی پر عرض وطول دارای دربان وفراش و قراول ویساول ودوستاقچی و میرغضب و وسایل آلات شکنجه وتنبیه از قبیل چوب وفلک وغل وزنجیر وکند وبند بود .فراشان وجلادان گاهی به حکم حاکم متهمان را چوب وفلک میکردند وبعضاً گوش وزبان وگاهی سرشان را می بریدند .
یکی از جمله حاکمان خشن وسرسخت آن زمان ضل السلطان پسر ناصرالدین شاه بود که در اصفهان برای خود بساط ودستگاه فرعونی برپا کرده بود وحتی دارای قشون منظم تعلیم یافته ای نیز بود . میگویند او زبان یکی از بازرگانان را که از وی شکایت به شاه برده بود از حلق بیرون کشید و آنرا قطع کرد تا کسی را یارای آن نباشد که شکایت از او به تهران ببرد. در هر محل وقتی جلو خانه بزرگ وبا شکوهی آب وجارو میشد و بیا وبروئی برقرار میگردید ونوکران حاکم لباس نو می پوشیدند و چماق به دست میگرفتند ودشنه بر کمر می آویختند از همان روز بود که جارچیان براه میافتادن وفریاد میزدند که آهای ،ایهاالناس ،حکم ،حکم فلان کس است که بایدچنین وچنان کنید ورفتارتان فلان طور وبهمان باشد وهمه سر به اطاعت داشته باشید،وای بحال کسی که از این دستورات سرپیچی کند. وآنوقت هدایا وپیشکش هائی بود که از طرف اصناف وسلسله جنبانان شهر ومحل ،بطرف خانه حاکم جدید سرازیر میگردید وتبریک نامه هائی بود که همراه با کیسه های اشرفی وسکه های طلا برایش می فرستادند. حاکم آنگاه برای زهر چشم گرفتن از کسبه دستور جلب چند نانوا وقصاب وبقال را صادر میکرد وبه زیر چوب وفلک میافکند وگفته میشد که تا این حاکم سرکار است میباید قیمت گوشت ونان وماست وپنیر وکشک وغیره به این نرخ به مردم عرضه گردد،و بعد روسای اصناف را وادار میکردند تا پولی فراهم کنند وبنام «خرج نمک آشپزخانه »یا «نعل بندی » تقدیم جناب خان حاکم بنمایند واستدعا عاجزانه بنمایند تا در اوامر خود تجدید نظر کند وچاکران را دعا گو سازد. حاکمی که حکومت را به مبلغی می خرید وتا مدتها بعد از آن در کوتاه دستی از مقام ومنصب ،از جیب خود میخورد خب باید هرچه زودتر خسارات مختلف را تلافی کند، مخصوصاً امکان داشت که هر لحظه شخص دیگری حق البوق(!) بیشتری تقدیم کرده وجای او قرار گیرد. اختیارات حکومت شامل بود برکل وجزءامور داد و ستد محلی،مبارزه با گران فروشی ،دخالت ورسیدگی به کلیه دعاوی و اختلافات اعم از جنائی وقضائی وحقوقی ،رسیدگی به شکایات خانوادگی _اختلافات داخلی وارث و وصول مهریه ونفقه وحضانت،امور ملکی ومنازعات مربوط به آن وتصرف غیر قانونی وقتل وکشتار وسرقت وراهزنی و ...........وخلاصه جمیع آنچه را که جامعه امروز در باره آن میباید حکم بدهد ویا قانون اظهار نظر نماید. حاکمی را در آن روزگارها لایق میگفتند که مردم زیادتر از او حساب ببرند وجلادت و قساوت وخشونت زیادتری نشان دهد . چوب وفلک وشلاق و وسایل داغ ودرفش از جمله وسایلی بودند که همراه حاکم در محله وبازار وکوچه حرکت میکرد.علاوه بر عوامل حکومتی همواره مشتی اراذل واوباش هم با حاکم راه میافتادندتا اگر حکم غارت وتاراج دکان و تجارتخانه ای را بدهند ،آنها بر سر صاحب کار ریخته وهمه چیز را بقولی چپو کنند. این بود شرح مختصری از وضع حکومتی ونحوه تامین هزینه های خصوصی سلاطین قاجاریه در یک قرن پیش در تهران و بعضی از شهرهای ایران، امیدوارم دوستان عزیزهرگونه کم وکاستی را به بزرگی خودشان ببخشند.

[احمد یوسفی]

[replacer_a] درباره لباس مردم تهران تا قبل از ظهور اسلام متاسفانه اطلاعات چندان دقیقی در دست ندارم ولی کلیه اسناد ومدارک موجود دلالت دارد مبنی براینکه بعدازظهور اسلام ،ایرانیان به دلایلی استفاده از عمامه را به کلاه هایی که تا آخر زمان در بینشان مرسوم بود ترجیح می دادند واین موضوع فکر کنم تا زمان سلطه ی عثمانی ها بر ایران دوام داشت وعثمانیان علیرغم اینکه کوشیدند تا تغییراتی در پوشاک مردم تهران بوجود آورند،معهذا توفیق کسب نکردند.اما در زمان صفویه که شاهان آن اصرار داشتند تا خود را از طبقه ی سادات ومعتقد به مذهب شیعه معرفی کنند ، استفاده از عمامه ی سبز در میان عده ی زیادی از مردم رواج یافت . در این دوره شاهان وسایر منسوبان نزدیک به آن ها از عمامه سبز با تاج یا جقه ای از جواهر که در قسمت جلوی بر سر می گذاشتند وعده ای از مردم کماکان عمامه های سابق خود را مورد استفاده قرار می دادند. در دوره افشاریه و زندیه ،عمامه های سبز رنگ جای خود را به شال های ترمه ای داد که در اطراف کلاه پیچیده می شد واین روش بعدها مورد تائید آغا محمد خان قاجار قرار گرفت وپس از وی فتحعلی شاه وناصرالدین شاه نیز مخالفتی به آن نشان ندادند وبه این ترتیب «شال کلاه »به صورت بخش لایتجزای پوشاک مردان ایرانی درآمد. در آن زمان کلاه برای مرد به منزله چادر و پوشش مثل زنان بود و به همان نسبت که ممکن نبود زنی بدون چادر در ملاءعام ظاهر شود،مردی هم که کلاه بر سرنداشت در کوچه وبازار دیده نمی شد. در آن زمان ،سربرهنگی مرد،علاوه بر آنکه نشانه بی ادبی وبی وقاری بود،مطابق روایات (مجهول یا معلوم )موجب ننگ ،فقر،بی آبرویی،اختلال حواس و دیوانگی محسوب می شد . چنانکه جز دیوانگان سایر مردم عادی بدون کلاه دیده نمی شدند وحتی کسانی که استطاعت خرید کلاه نداشتند،سر خود را با دستمال ،شال یا نظایر آن می بستند ودر مجموع ،ضمن آنکه کلاه را نشانه ی مردی و مردانگی می دانستند،نداشتن آن را موجب اهانت به خود محسوب می داشتند وبه همین سبب هم بود که شاًن هرمردی در اجتماع نسبت مستقیم با کلاهی که بر سر می نهاد داشت وضرب المثلی هم ورد زبان مردم بود که می گفتند :کلاه را به خاطر سردی وگرمی بر سر نمی گذارند واز دشنام های غلیظشان به هنگام خودستایی این بود که :اگر نتوانم چنین وچنان کنم ،کلاهم را برمی دارم ولچک .....را به سرم می بندم ! گذشتگان ،کلاه را از آن جهت ضروری می دانستند که «سر»را سلطان وفرمانده ی بدن به حساب می آوردند ومعتقد به رعایت حرمتی هرچه بیشتر برای این عضو بودند وبه این ترتیب بود که استفاده از کلاه از حالت یک عادت خارج شد وبه صورت ضرورتی اجتناب ناپذیر در آمد . تا جایی که حتی هنگام خواب عرق چین هایی بر سر می گذاشتند تا سرشان برهنه نماند وبرای روزها نیز معمولاً در زیر کلاه عرق چینی بر سر می گذاشتند تا چنانچه بنابر ضرورتی ناچار به برداشتن کلاه خود شدند،چیزی بر سر داشته باشند. در رابطه با همین امر ،کلاه دوزها وکلاه مال ها در آن زمان بازار بسیار پر رونقی داشتند واز روی چشم وهم چشمی هم که شده بود،مردم سعی میکردند وضع کلاهشان بهتر از همدیگر باشد وکار این رقابت ها به جایی رسید که در دوره محمد علیشاه ،از یک سو به منظور صرفه جوئی در هزینه ها واز سویی دیگر به دلیل آنکه طول کلاه ها بی رویه زیاد شده وحتی در مواردی مایه ی مسخره گی واستهزا می شد،مقرر گردید کلاه هایی که گاه طولشان به نیم ذرع یعنی در حدود 52سانتی متر یا سه چارک (نزدیک به ،75سانتی متر)می رسید کوتاه شود وصد البته این امر وسیله ای گردید تا آن زمانی که عده ای جزمداحی شاه هنر دیگری نداشتند،فی الفور دست به قلم ببرند وآن را با مدیحه ای بیامیزند که معروفترین اینگونه اشعار ،شعری است که فکر کنم ازمیرزا عباس فروغی باشد که البته مطمئن نیستم که در جائی از آن آمده بود:

کلاه سروقدان بسکه سربلندی کرد

به حکم شاه جهان کرده اند کوتاهش

معروف ترین کلاه هایی که مردم آن زمان بر سر می گذاشتند کلاه های نمدی با کیفیت های مختلف بود ونوع مرغوب این گونه کلاه ها ،کلاهی بود که از کرک شتر تهیه می شد ونوع دیگری از آن « فینه »نام داشت که در انتها متصل به یک منگوله بود وبه انظمام شالی که دور آن می بستند ،مورد استفاده مداحان قرار میگرفت و معمولا تجار وبازرگانان ودیگر کسانی که میخواستند تمول ومکنت خود را به رخ یکدیگر بکشند«فینه» هایی با عمامه شیر وشکری بر سرمیگذاشتند.
کلاه پوستی به اشکال مختلف نیز خواستاران وحریداران متعددی داشت ومعمولاً قیمت کلاه آنطوریکه حقیر شنیده ام در آزمان بین سه قران تا سه چهار تومان بود وبا توجه به اینکه در سال های اخر سلطنت ناصرالدین شاه قیمت یک من نان از یک قرآن تجاوز نمی کرد .این را بخاطر آن خدمت مخاطبین ودوستان عزیز عرض کردم که به خوبی می توان دریافت که مردم تهران چه هزینه ای را صرف خرید کلاه برای خود میکردند. واما تن پوش مردان خدمت دوستان عرض کنم در تهران قدیم تن پوش بسیاری از مردان «جبه » بود .شاید برای بعضی ازدوستان بزرگوار جای سوال باشد ویا با نام جبه آشنائی نداشته باشند .خدمت سروران عارضم که جبه لباسی بلند وگشاد که قبل از عمومیت یافتن دین اسلام فقط در میان اعراب متداول بود.با اینهمه ،گروهی از محققان به حدس وگمان نوشته اند که جبه لباسی ترکمنی است وشواهد وقراین نشان می دهد طرز برش ودوخت آن از افغانستان به خراسان آمده وچون تن پوش راحتی بود ودوام خوبی هم داشته به تدریج مردم دیگر نقاط کشو واز جمله تهران به آن روی خوش نشان داده ومصرف کننده اش شده اند وهمین امرباعث شده تا جبه به صورت لباس رسمی مردان در آید. جبه های طبقات مرفه معمولاً از جنس ماهوت اعلا دوخته می شد وطبقات متوسط وفقیر که استطاعت وتوانایی خرید ماهوت نداشتند از پارچه های دستباف ایرانی نظیر برک وچوخا برای خود جبه می دوختند وهریک از مردان در زیر جبه یا در مواردی بر روی آن ،شالی به کمر می بستند که کار جیب را انجام می داد وکیف پول ،کیسه توتون ،چپق ،قوطی سیگار ،انفیه دان و ...... خود را لای آن می گذاشتند. پیراهن مردان بیشتر عبارت از پارچه ای نخی بود که بدون یقه دوخته می شاد و ندرتاً افرادی از پارچه های ابریشمی برای دوختن پیراهن استفاده میکردند وپای افزار مردان به تناسب توان مالی هریک عبارت از گیوه ،چاروق ،نعلین یا کفش های چرمی بود. بعداز کودتا سوم اسفند 1299 وبه موازات سایر دخالت هایی که در شئون مختلف به مرحله ی اجرا گذاشته شد ومامورین دولتی ملزم شدند کلاه ها را از سر مردم بردارند وکلاه «پهلوی »را که هیاتی کاملا غیر ایرانی ونامتناسب داشت جانشین آن سازند وکت وشلوار را جایگزین قبا ،عبا وجبه های رایج در بین مردم نمایند. خدمت دوستان عرض کنم این دستور شتابزاده که در شهرها اداره نظمیه (نیروی انتظامی فعلی) ودر روستاها اداره امنیه (پاسگاه فعلی )عامل اجرائی آن بودند، از همان نخستین روزهای صدورش وسیله ای برای اعمال قدرت،خودسری وتسویه حساب های خصوصی مامورین دولت با مردم شد وکار این ابزار سلیقه ها به جایی رسید که به گفته معمران :قبائی بر اندام کسی نمی دیدید که دامن آن را با قیچی وچاقو نبریده باشند وشال وعبایی بر دوش کسی نمی دیدید که آن را ازهم ندریده یا مصادره ننمایند وبدین ترتیب بود که شال وقبا پوشان وعبا ولباده دارهای پیشین در ردیف مرتجعین قرار گرفتند وچه کلاه ها که از سر محترمین برداشته شد وبه زیر پا لگدمال گردید ودر گل ولای لجن افتاد وچه شبکلاه ها ودیگر سرپوش ها که آغشته به کثافت ونجاست گردید وبر سر صاحبش گذاشته شد وکار چنین جسارت هایی تا آنجابا لا گرفت که ابتدا عمامه های شیر وشکری تجار،بعدا عمامه های سبز مداحان ودر نهایت عمامه های سیاه وسفید علما واهل منبر را در کوی وبرزن از سرشان برمی داشتند واز جملاتی که همزمان با تغییر بر سر زبان ها افتاده بود ،به این جمله می توان اشاره کرد که مردم می گفتند،هم کلاهمان را برداشتند وهم کلاه سرمان گذاشتند! نمونه لباس مردان ايراني پس از تبديل کلاه پهلوي به کلاه شاپو

[احمد یوسفی]

عکسهای رنگی ودیجتیالی شده ایران قدیم زمان قاجاریه














برچسب‌ها: ایران قدیم, عکسهای قدیمی ایران

[احمد یوسفی]

عکسهای قدیمی رنگی ودیجیتالی شده ایران قدیم زمان قاجاریه

[احمد یوسفی]

[replacer_a] پوشاک زنان در دروه قاجاریه شبیه لباسهای زندیه ، و خیلی کم تغییر کرده بود. پیراهن های چاک دار آستین بلند دوره قبل با دامنهای گشاد و پرچین بلند که لبه دامن را بوسیله یراق و گلابتون و.. . حاشیه داده تزیین می کردند، کمربندی طلا و نقره یا جواهر نشان به کمر می بستند. در این دوره مانند دوره زندیه تور و کلاهک زینت سر بوده و چادر نماز و چارقد هنوز معمول نشده بود.
مسافرت ناصرالدین شاه قاجار به فرهنگ و روسیه و دیدن لباسهای بالرینهای پترزبورگ که شلوار بافته چسبان و نازکی به پا می کردند و زیر جامه بسیار کوتاهی به اندازه یک وجب روی آن می پوشیدند، شاه را برآن داشته که زنهای حرمسرای خود را که لباسشان شامل: پیراهن، ارخالق، کلیجه، شلیته، شلوار، جوراب، چارقد و کلاغی بود، به این لباس درآورد.
ساختار طبیعی فلات ایران در طول اعصار تاریخی این مرز و بوم و مرکزیتی که به دلیل داشتن پل ارتباطی بین شرق و غرب عالم داشت باعث شد که این سرزمین سالیان سال در معرض یورش و تهاجمات اقوام و ملل گوناگون قرار گیرد. بدیهی است که این یورشها توسط اقوامی که دارای فرهنگ و اعتقادات ویژه خود بودند صورت می‌گرفت و شدیدترین فشارها را بر فرهنگ بومی و سنتی جامعه به وجود می‌آورد. بدین گونه قوم ایرانی که از اعصار باستان اعتقاد به پوشیدگی و مستوری زن داشت و حتی خدایان و الهه‌های خود را در اوج پاکی و قداست می‌پرستید و با قبول دین اسلام و تأکید و تأیید این دین بیش از پیش بر پوشیدگی زنان دقت می‌کرد، تحت فشارهای گوناگون قرار گرفت: « هجوم مغول بعینه نمونه‌ای از این فشارها مبنی بر حضور زن بدون پوشش در مجامع عمومی بود که پس از قدرت گرفتن حکومتهای شیعی مذهبی چون سربداران و صفویان منتفی شد و زن ایرانی با پوشش همچنان به حضور خود در اجتماع می‌پرداخت. »
بنابراین دوران قاجاریه به عنوان نخستین دوران رویارویی نزدیک با غرب حائز اهمیت است. ایرانیان نخستین تجربیات تلخ شکست از غرب را در جنگهای ایران و روسیه آزمودند و به ناچار به تفوق نظام جنگی و علمی آنان آگاه شدند. بروز جنگهای ایران و روس، روابط ایران را که سالیان سال به دلیل جنگهای داخلی از اوضاع جهانی بی خبر بود گسترش داد و رفت و آمد خارجیان فزونی گرفت. از سویی دیگر اعزام محصلین ایرانی به خارج از کشور به منظور کسب علوم و فنون جدید، ایرانیان را با سبک زندگی غربی آشنا کرد. همین رفت و آمدها به دربار و ارتباط خارجیان با ایرانیان در نوع پوشش مردان تأثیر گذاشت و کم کم استفاده از پیراهن و کفش چرمی معمول گشت.
تغییر لباس زنان اندرون نیز که پس از سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا آغاز شده بود، به تدریج از حرمسرای شاهی به خانه اعیان و سایر اقشار جامعه سرایت نمود. اما پوشش زنان در بیرون از خانه تا دوره مشروطیت و مدتی پس از آن به همان شکل سنتی (چادر، چاقچور و روبنده) بود.
تحولات سیاسی ایران پس از انقلاب مشروطه در جامعه زنان بی تأثیر نبود، به ویژه آنکه احزاب سیاسی و گروههای متعدد مسئله تعلیم و تربیت زنان و اصلاح وضعیت آنان را در رأس برنامه خود قرار داده بودند. آنان یکی از عوامل اصلی متمدن بودن را حضور زنان در عرصه اجتماع می‌دانستند و مانع اصلی این حضور را در سبک و شیوه زیستی و سنتی جامعه و نوع پوشاک جست وجو می‌کردند. بنابر این به دنبال یک سری انتقادات نسبت به حضور زنان در اندرونی، خواستار حضور آنان در جامعه بودند. بدین منظور یک جریان پنهان اما مستمر با بیان آزادی زن از اسارت، بین تجددخواهان بروز کرد. اینان خواستار حضور زن در عرصه اجتماعی بودند و از وضع حجاب سخن به میان می‌آوردند.
ورود اجناس و البسه گوناگون اروپایی و حضور خیاطان و طراحان فرانسوی، و تقلید از آنها، کم کم، باعث تغییراتی مهم در وضع لباس ایرانیان و خصوصا زنان ایرانی شد. به این ترتیب که، از طول و عرض چادر کاسته شد و چاقچور و روبنده در میان جوانان، اکثرا از بین رفت و پیچه عمومیت یافت، شلوار کشی تبدیل به جوراب های ساقه بلند ماشینی شد، پیراهن و شلیته و شلوار و چادر کمری جای خود را به پیراهن های بلند یک تکه که بلندی آن بر حسب مد روز تغییر می کرد، دادند و به جای ارخالق و نیم تنه، کت و ژیلت و بلوز به طرز دوخت اروپایی معمول شد و پارچه های زری و مخمل و تور، به کرپ و ساتن و کرپ دشین و ژرژت و.. . تغییر یافت.
چنانچه گفته شد، با نگاهی به تاریخ تحول پوشاک زنان در ایران خواهیم دید که تغییر و تحولات لباس زنان از اندرونی و زنان درباری شروع شده و به طبقات و اقشار دیگر جامعه سرایت کرده است، این تقلید بنا به موقعیت اجتماعی افراد و به تناسب و توانایی آنها در انتخاب نوع و جنس پارچه و تزیین آن تفکیک می شده است. در زمان رضا شاه که پوشاک ادامه دروه قبل است، بیشتر زنان اعیان و اشراف لباس های اروپایی به تن می کردند اما هنگام خروج از منزل روی آن چادر می پوشیدند.

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

بمناسبت فرارسیدن بازیهای جام جهانی2014 برزیل لازم دیدم نگاه کوتاهی داشته باشم از اولین حضور تیم ملی فوتبال کشورمان در جام جهانی1978 آرژانتین [replacer_img] جام جهانی فوتبال 1978 یازدهمین دوره جام جهانی فوتبال در کشورآرژانتین برگزار شد. شانزده تیم در این بازی‌ها حضور داشتند و در نهایت با قهرمانی تیم میزبان یعنی آرژانتین با پیروزی برابرهلند به پایان رسید بازی‌ها در ۴ گروه برگزار شد و دو تیم اول هر گروه به مرحله دوم می‌رفتند. مسابقات مقدماتی در قاره آسیا که همراه بود با حضور استرالیا به عنوان نماینده اقیانوسیه ؛ پس از برگزاری مرحله اول مقدماتی تیم های هنگ‌کنگ، کره جنوبی، ایران، کویت و استرالیا به عنوان سرگروه به مرحله دوم راه یافتند. در این مرحله رقابت‌ها به صورت دوره‌ای و رفت و برگشت انجام گرفت و در نهایت تیم ایران با کسب ۱۴ امتیاز از ۸ بازی (۶ پیروزی و ۲ تساوی) برای اولین بار جام جهانی صعود نمود اسامی بازیکنان ایران در جام جهانی عبارت بودند: دروازه با نان -ناصر حجازی ،بهرام مودت ،رسول کربکندی، مدافعان- علیرضا شقایان ،جواداللهویردی ،حسن نظری ،نصراله عبدالهی ،علی شعاعی،حسین کازرانی،آندرانیک اسکندریان ،هافبکها ایرج دانائی فرد، ابراهیم قاسمپور،محمد صادقی ،علی پروین ،مهاجمان -حسن روشن ،غفور جهانی ،حسین فرکی ،بهتاش فریبا،ناصرنورائی بودند.

[احمد یوسفی]

[replacer_a]







موضوعات مرتبط: ایران قدیم

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]
نحوه پوشش زنان قاجار
[replacer_img]


نمایی از میدان ونک در سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۱


یک مغازه فروش لباس دست دوم-سال 1286
[replacer_img]


ی‍ک‍ی‌ از اع‍ی‍ان‌ قاجار
[replacer_img]

یه مهمونی اون قدیم قدیـــــــما

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

برچسب‌ها: مکتب خانه ای در طهران قجری

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a] استان بوشهر با مساحتی در حدود ۲۳۱۶۷ كیلومتر مربع بین ۲۷ درجه و ۱۴ دقیقه تا ۳۰ درجه و۱۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۶ دقیقه تا ۵۲ درجه و ۵۸ دقیقه طول شرقـــی از نصف النهار گرینویچ در جنوب ایران واقع گردیده است . این اسنان از شمال به استان خوزستان و قسمتی از استان كهلیكویه و بویراحمد ، از جنوب و مغرب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان و از شرق به استان فارس محدود می گردد .استان بوشهر دارای ۸ شهرستان به نام های : بوشهر (مركز استان ) ، تنگستان ، دشتستان ، دشـتی ، دیر ، كنـگان و گنـاوه و دارای ۱۷ بخـش و ۳۶ دهستــان می باشد .طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ شهرستان بوشهر ۲۵۸،۹۰۶ نفر جمعیت دارد. در سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲۲۵،۲۹۷ نفر بوده است این شهرستان از دو بخش مرکزی و خارک تشکیل شده‌است.



مکان های دیدنی و تاریخی

استان بوشهر از جمله استان های مهم جنوب ايران است که از نظر تاريخی, طبيعی, اجتماعي و فرهنگي دارای جاذبه های متعددی است. تالاب حله يكی از تالاب های مشهور سراسر قلمرو جنوبی ايران محسوب می شود که فضای سرسبز و دل پذيری در اطراف خود دارد. منطقه حفاظت شده نای بند که در شهرستان بوشهر واقع شده، از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است. غار چهل خانه در شمال سعدآباد دشتستان، مجموعه بسيار زيبايی را دردل کوه تشکيل داده و يکی از جلوه های زيبای طبيعی استان محسوب می شود. رودخانه های متعددی نيز در اين استان جريان دارند که سواحل آن ها را می توان جزو جاذبه های طبيعی و مهم استان به شمار آورد. علاوه بر اين موارد می توان از چشمه های آب گرم استان نيز به عنوان مکان های جالب توجه استان نام برد که در اين ميان چشمه آب گرم نيلو و چشمه آب گرم گنويه اهميت بيش تری دارند. جزيره خارک که در شهرستان گناوه واقع شده است از مهم ترين جاذبه های طبيعی منطقه و يکی از جزاير زيبای خليج فارس به شمار مي آيد. اين جزيره از مناطق بسيار قديمی منطقه بوده و دارای آثار تاريخی متعددی است.
بناهای تاريخی و قديمی زيادی که در سراسر استان وجود دارند، باعث رونق جهانگردی در اين منطقه شده اند. اين بناها شامل مساجد، کليساها و عمارت های قديمی هستند که بيش تر درمرکز شهرستان قرار گرفته اند. مسجد توحيد (مسجد برازجانی ها) از قديمی ترين مساجد بوشهر است. امام زاده عبدالمهيمن در شهر بوشهر واقع شده و كليسای بوشهر نيز متعلق به ارامنه گريگوری است. قدمت آثار كشف شده در برخی از مناطق قديمی استان به هزاره اول تا سوم پيش از ميلاد می رسد. وجود تپه های تاريخی قديمی مانند تل خندق و تل مرو حاکی از قدمت طولانی منطقه است. ازميان بناهای قديمی که در استان بوشهر وجود دارند کاخ کوروش و کاخ سنگ سياه دارای اهميت بيش تری هستند. منطقه كوشک اردشير يکی از بناهای شهرستان دشتی است که بنای آن بسيار شبيه به كاخ اردشير در فيروزآباد است. برج قلعه خورموج نيز يكی از آثار شكوه مند تاريخی است که بقايای قلعه عظيم خورموج است و در مجموع جاذبه هاي متعدد استان بوشهر را تشكيل مي دهند.












بوشهر قديم
بناى بوشهر را به اردشير ساسانى نسبت داده‌اند که نام اصلى آن «رام اردشير» بود. گفته مى‌شود که «رام اردشير» به مرور زمان به «ريشهر» تبديل شد. به نظر مى‌رسد که بوشهر تحريف شدهٔ ريشهر - همان شهر قديمى - است. در سال ۱۱۵۰ هـ.ق «ابومهيري» پسر شيخ ناصرخان ، ناخدا باشى کشتى‌هاى نادرشاه ، طرح اصلى بوشهر را پى‌ريزى کرد و اين شهر را مقر نيروى دريايى نادرشاه قرار داد. از اين زمان به بعد بوشهر به عنوان يکى از بنادر مهم خليج‌فارس مطرح شد. در زمان کريم‌خان زند بوشهر چنان اهميت يافت که رقيب قدرتمندى براى بندر بصره در عراق شد. اين بندر در زمان اوج خود از مراکز عمدهٔ تجارت خليج‌فارس به حساب مى‌‌آمد و تجار بوشهر قسمت عمدهٔ بازرگانى خليج‌فارس و اقيانوس هند را به عهده داشتند. حتى «حاج محمد شفيع» اجازهٔ چاپ و نشر اسکناس رايج بوشهر را به دست آورد و اين امتياز تا برقرارى بانک شاهى ، در بوشهر به قوت خود باقى بود. بوشهر يکى از نخستين شهرهايى است که در آن چاپخانهٔ چاپ سنگى داير شد و پيش از بسيارى از شهرهاى مهم ايرانى ، صنايع جديدى چون يخ‌سازى و برق ايجاد شد. مردم بوشهر از اولين ايرانيانى بودند که با مجله و روزنامه آشنا شدند. روزنامه‌‌هاى زيادى در اوايل ظهور اين پديده در بوشهر چاپ و نشر مى‌شد که از جمله روزنامه‌هاى مظفرى ، خليج‌ ايران و نداى جنوب را مى‌توان نام برد. همچنين به علت موقعيت خاص اين بندر در تجارت و کسب ثروت فراوان ، نمايندگى شرکت‌هاى خارجى و نيز کنسولگرى دولت‌هاى بيگانه از جمله بريتانيا ، آلمان و روسيه و امپراطورى عثمانى در اين شهر وجود داشتند که ساختمان بعضى ا‌ز آن‌ها هنوز پابرجاست. با ايجاد راه‌آهن سراسرى ، امور تجارى اين بندر به خرمشهر انتقال يافت و به تدريج از رونق آن کاسته شد. بوشهر امروزى شهرى توسعه يافته و نوسازى شده و يکى از شهرهاى مهم ساحلى با اقتصاد دريايى و صنايع تبديلى است.

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]


[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]












موضوعات مرتبط: گرگان قدیم

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

تاریخچه مشهد مقدس

مشهد شهر بهشت


شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی با ۲۰۴ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوه های بینالود و هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر و فاصله آن از تهران ۹۶۶ کیلومتر است.
مشهد شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ این شهر با ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر جمعیت دومین شهر بزرگ و پرجمعیت ایران پس از تهران است. این شهر به واسطه وجود حرم امام رضا (ع)، هشتمین امام مذهب شیعه، سالانه پذیرای بیش از ۲۰ میلیون زائر از داخل و یک میلیون زائر از خارج از کشور است.
پیشینهحوضهٔ رودخانهٔ کشف رود که شهر مشهد در آن قرار دارد، به خاطر شرایط مناسب طبیعی، از پیش از اسلام به عنوان یکی از مناطق مورد توجه برای س************ت در خراسان به حساب می آمد. این منطقه ابتدا مسکن اقوام آریائی بود. در نزدیکی شهر فعلی مشهد شهری بنام توس وحود داشته است. در اسطوره های ایرانی بنای اصلی شهر توس را به جمشید و تجدید بنای آن را به توس، پهلوان و سپهسالار ایرانی نسبت می دهند. از تاریخ این شهر در قبل از اسلام، به جز افسانه ای چند، آگاهی چندانی در دست نیست. ولی با توجه به اسناد موجود، می توان حدس زد که این شهر در اواخر حکومت ساسانیان، یکی از مرزداری های سر راه گرگان و نیشابور به مرو و بلخ، و از ولایت های مشهور در خراسان بزرگ بوده است. توس در زمان خلافت عثمان به طور کامل توسط اعراب فتح شد. در دورهٔ اسلامی این منطقه بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی های سناباد و نوغان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در بر می گرفت. پس از حملهٔ مغولان مردم شهر ویران شدهٔ توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر توسعه پیدا کرد. مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.
نام مشهد واژه مشهد به معنی شهود، حضور و شهادتگاه است و به این معانی به واژه «مشاهد» جمع بسته می شود. واژگان «مشهد» و «مشاهد» در عرف و اصطلاح سده 3 هـ . ق، بر قبور ائمه و اولیاء و رجال اطلاق می شده است، چنان که در آن زمان، مشهد مرغاب در فارس، و مشهد میهنه (آرامگاه ابوسعید ابوالخیر) و مشهد توس یا مشهد رضوی در خراسان، وجود داشته است. علی بن موسی الرضا (ع) پس از شهادت به دست مأمون عباسی در سال 202 هـ . ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند؛ و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد. گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد.

مشهد در دوره اسلامی به گفته تاریخ نویسان، هنگامی که یزدگرد سوم از برابر سپاهیان مسلمان عرب گریخت، به خراسان روی آورد. سپاه مسلمانان به فرماندهی احنف بن قیس که مامور فنح خراسان بودند وی را تعقیب کردند. یزدگرد که آنان را به دنبال خویش یافت، راهی توس شد تا از کنارنگ توس مرزبان خود در آن خطه پناه بخواهد، اما کنارنگ با این بهانه که از یک سو، توس گنجایش موکب بزرگ پادشاهی را ندارد، و از سوی دیگر، پناه دادن به پادشاه، امکان یورش سپاه مسلمانان را افزایش می دهد، یزدگرد را از توس راهی مرو کرد. حاکم مرو نیز در آغاز به استقبال یزدگرد شتافت، اما سرانجام از او رخ برتافت و آخرین شاه ساسانی در سال ۳۱ هجری به دست آسیابانی در مرو کشته شد. کنارنگ توس هم که حاکمی عافیت طلب بود، با احساس خطر از سپاه مسلمانان، طی نامه ای از عبدالله بن عامر، امان خواست و عهد کرد که اگر پیشنهاد او پذیرفته شود، در فتح نیشابور مسلمانان را یاری خواهد داد. پس چنین کرد و به امارت نیشابور دست یافت. با این ترفند، کنارنگیان، به رغم فتح خراسان، همچنان نفوذ خود را در خطه توس حفظ کردند و تا پایان عصر اموی و چیرگی سپاه ابومسلم در سال ۱۲۹ هجری، در آن جا ماندند و تنها پس از یورش سرداران ابومسلم بود که آن جا را رها ساختند.

مشهد در دوره امویان از تاریخ توس در دوران امویان نیز خبر چندانی در دست نیست. تنها باید از مهاجرت و اقامت و درگذشت خواجه ربیع بن خثیم از یاران ابن مسعود صحابی یاد کرد که در حدود سالهای ۳۵ هجری راهی خراسان شد و در نوغان اقامت گزید و در سال ۶۱ در همان جا رحلت کرد و دفن شد.

مشهد در دوره عباسیان در دوره عباسیان، گرچه فرمانداران خراسان از جانب حکومت مرکزی برگزیده می شدند، اما بی کفایتی این والیان و جنبش هایی که در گوشه و کنار این خطه رخ می داد، گاه مردم را چنان برمی آشفت که خواهان برکناری ایشان می شدند. از جمله در سال های پایانی قرن دوم، آن زمان که علی بن عیسی والی خراسان بود، فتنه و آشوب تا آن اندازه در خراسان بالا گرفت که هارون الرشید در سال ۱۸۹ خود برای سرکوب شورش، رهسپار ولایات شرقی شد. اما علی بن عیسی، فرصت طلبانه، و با هدایای بسیار، در ری نزد او آمد و هارون او را در حکمرانی خراسان پایدار داشت. ولی با سپری شدن یک سال، شورش از حد گذشت و هارون وی را برکنار نمود. در سال ۱۹۲ نیز خود برای استقرار امنیت کامل، راهی خراسان شد و در باغ حمیدبن قحطبه اقامت گزید. یک سال پس از آن چنان بیمار شد که همان جا مرد و در تالار بزرگ کاخی که در آن باغ قرار داشت، به خاک سپرده شد. در دوران حکومت هارون عباسی، حمید بن قحطبه طائی والی خراسان بود که کاخی در باغی واقع در ۱٫۵ کیلومتری سناباد داشت. در بهار سال ۱۹۳ هجری قمری، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند بود، در نوغان بیمار شد و بنا به وصیتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در ۲۰۲ هجری قمری، علی بن موسی امام رضا (ع) که پس از یک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امیر سناباد مسموم شد و مأمون پیکر او را نزدیک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت امام رضا (ع)» و به اختصار مشهد نام گرفت.

از توس تا مشهد
توس، در دل خود شهرهایی داشته، که نوغان و طابران از آبادترین آنها بوده و آورده اند که این دو شهر هزار قریه و آبادی را در بر می گرفته است.... در طول تاریخ، گاه نوغان اعتبار افزونتری می یافته و زمانی طابران رونق بیشتری داشته است. جایی که اکنون به نام شهر توس معروف است و آرامگاه فردوسی، حماسه سرای نامدار ایران در آن قرار دارد، تنها بخشی از توس قدیم، یعنی همان طابران است، که بقایای ارگ و باروی نیمه ویرانی که مردم آن را قصر مامون می خوانند و بنای بزرگی که به بقعه هارونیه مشهور شده است، در آن پیداست. این محل، در حال حاضر حدود بیست کیلومتری شمال غربی شهر مشهد است. دیگر شهر بزرگ و نامدار توس، نوغان بوده که اینک در دل شهر مشهد قرار دارد. یکی از آبادی های پیرامون نوغان، روستایی به نام سناباد بوده که آب و هوایی خوش و مطبوع، کشتزارهایی پربار، قنات هایی سرشار و بوستانهایی شاداب و سرسبز داشته است. در بهار سال ۱۹۳ه - ق هنگامی که هارون جهت سرکوب شورشی در سمرقند به نوغان رسید مریض و سپس فوت نمود وی وصیت نموده بود پس از مرگ او را در باغ مجاور محل اقامتش دفن نمایند. مآمون جانشین هارون پس از گذشت چند سالی از خلافتش در اثر طغیانی که علیه وی در عراق پدید آمد به قصد آنکه تمایل شیعیان را به خود جلب کند «حضرت رضا (ع)» را به جانشینی نامزد کرد. حضرت امام رضا (ع) پس از یک سال ماندن در مرو رهسپار بغداد شدند، وقتی به روستای نوغان رسیدند به خانه امیر سناباد وارد و در آن جا مسموم و در سال ۲۰۲ یا ۲۰۳ ه-ق پس از سه روز درگذشت و پیکرش مطهرش در باغ حمید بن قحطبه در ۱/۵ کیلومتری روستای سناباد مدفون شد، از همان زمان این نقطه به نام مشهد الرضا و بعد به اختصار مشهد نام گرفت.

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

[replacer_a]

[احمد یوسفی]

محله بنی‌هاشم این محلهدر مقابل باب جبرئیل و باب النساء مسجد النبی، و فاصله بین مسجدالنبی وقبرستان بقیع قرار داشت و در آن «کوچه بنی هاشم» مشهور بود.در کوچه‌های این محله ، خانه بنی هاشم و ائمه شیعیان قرار داشت که در دوران مختلف همچنان محفوظ و بعضاً بازسازی می‌شد.
در توسعه دوم حرم حضرت پیامبر اکرم (ص) آل سعود، طی سال‌های1364 الی 1366این محله و کوچه‌های آن را تخریب کردند به طوری که اثری از آن به جا نمانده‌است.

تصاویر مدینه وکوچه بنی هاشم سال 1293(حدود یکصد سال پیش)