نوشته اصلی توسط
farokh
گوشه گیری و انزوال طلبی رفتاري است که در آن فرد ارتباطش را با افراد دیگر و محیط اطرافش کاهش ميدهد یا به طور کامل قطع میکند. از زمانی که انسانی روابط اجتماعی اش را شروع میکند تا زمان مرگ این احتمال وجود دارد که دچار گوشه گیری و انزوا شود. فرد در این حالت خود را از داشتن دوستان و نزدیکان صمیمی محروم و از فعالیتهای گروهی دوری میکند. معمولا تنها یک عامل باعث گوشه گیری افراد نمیشود و مجموعه ای از علائم ژنتیکی، تربیتی، محیطی و اجتماعی در این رفتار موثر است. گوشه گيري به خودی خود یک مشکل محسوب نمیشود بلکه مانند تب یک علامت است که به دلایل گوناگونی بروز میکند.
گوشه گیری در کودکان
معمولا گوشه گيري در کودکان پیش از دبستان به دلیل مشکلات تکاملی و رشد ذهنی میتواند اتفاق بیفتد. یکی از علائم کودکان دچار بیماری اوتیسم عدم برخوردهای اجتماعی است. به طور معمول کودکان وقتی والدینشان را در آغوش میگیرند، میخندند و واکنش نشان میدهند ولی کودکانی که دچار درجات مختلفی از اختلال اوتیسم هستند به این واکنشها جواب نمیدهند و لبخند اجتماعی ندارند و نهتنها بغل نمیخواهند بلکه اغلب اضطراب جدایی را تجربه نمیکنند. کودکان دچار عقب ماندگی ذهنی هم معمولا علامت گوشه گیری را نشان میدهند. تا سنین دبستان میتوان این اختلالها را درباره کودکی که گوشه گیر شده در نظر گرفت. گاهی اوقات گوشه گیری در کودکان بهدلیل مشکلات جسمی از قبیل ضعف بینایی و شنوایی، داشتن لکنت یا اختلال تکلم است
درمان در کودکیشیوه های درمان گوشه گیری براساس علل متعدد آن بسیار متنوع است، اما بهتر است در این سنین با رواندرمانی و در درجه اول با رفتار درمانی شروع شود و از کودک مسئولیتهای کوچک خواسته و به او اعتماد بهنفس داده شود تا اگر به دلایل تربیتی یا اجتماعی دچار انزواطلبی شده است، برطرف شود.
گوشه گیری در نوجوانی
گاهی اوقات در سنین نوجوانی دیده میشود که فرد خود را از خانواده و اطرافیان دور میکند و تنهایی را انتخاب میکند. در این حالت دخالت زیاد یا بی خیالی میتواند هر دو مساله ساز باشد. در سنین نوجوانی اگر فردی علائم گوشه گیری و انزوا را تجربه کند، ممکن است زمینه افسردگی در او ایجاد شده باشد. در این دوران بهدلیل تغییراتی که از لحاظ فیزیولوژیک و محیط در نوجوان ايجاد ميشود ممكن است گوشه گير شود. این احتمال هم وجود دارد که گوشه گیری شروع علائم اختلال شخصیت در نوجوان باشد که معمولا به ندرت بروز میکند و اغلب در جوانی سراغ افراد می آید.
شاید اختلال شخصیت عامل گوشه گيري باشد
معمولا گوشه گیری علامت بارز بسیاری از اختلالهای شخصیت است. یکی از مهمترین آنها اختلال شخصیت دوریگزین یا اجتنابی است که ویژگی بارز آن ترس از برقراری روابط عاطفی و اجتماعی با دیگران است. در این اختلال فرد مدام مضطرب است و از برخوردهای اجتماعی میترسد چون فکر میکند اگر در معرض این برخوردها قرار بگیرد از او انتقاد ميشود، بنابراین باوجود میل زیاد به ایجاد ارتباط به دلیل ترس از طرد شدن، گوشه گیر میشود. افراد با اختلال شخصيت اسکیزوئید كه روابط اجتماعی را دوست ندارند و تنهایی را ترجیح میدهند اغلب گوشه گیرند. آنها ورزشهای فردی را به ورزشهای تیمی ترجیح میدهند و عواطف و احساسات زیادی ندارند. اين افراد معمولا اتاقی مجزا برای خود اختصاص میدهند و نسبت به انتقاد یا تایید کاملا بی تفاوت اند. شخصیتهای پارانوئید هم معمولا گوشه گیر هستند چون فکر میکنند اگر در معرض ارتباط اجتماعی قرار بگیرند سرشان کلاه میرود و همه قصد توطئه علیه آنها را دارند. از آنجا که این افراد به دیگران بی اعتماد هستند، گوشه گیری را انتخاب میکنند. در کودکان اختلال شخصیت مطرح نیست ولی در سنین نوجوانی و جوانی باید به اختلال شخصیت مظنون شد. معمولا کمی بعد از بلوغ علائم اختلال شخصیت شروع میشود و تا پایان عمر باقی میماند.
علت: یک اتفاقمعمولا اگر اتفاقی پیش بیاید، ممکن است فرد در واکنش به آن مدتی گوشه گیر شود که یک واکنش دفاعی است و اغلب گذراست اما اگر ادامه دار باشد و علائم دیگری به جز گوشه گیری از قبیل افت تحصیلی، افت شغلی، اختلال در روابط فردی و زناشویی، اختلالات خواب و اشتها هم از خود نشان دهد، بیماریهای جدیتری مطرح میشود. وقتی از ادامه دار بودن این رفتار صحبت میشود نمیتوان زمان دقیق به آن نسبت داد اما اگر آنقدر این رفتار با فرد همراه بوده که باعث اختلال عملکرد او شده باید حتما به پزشک مراجعه شود.
جوانان بیشتر در خطرند
افراد در هر سنی ممکن است گوشه گير شوند اما در دوران بلوغ به دلیل تغییراتی که از نظر روانی و جسمی در فرد پیش میآید گوشه گیری بیشتر تشدید میشود و به نوعی قابل درک است. این رفتار معمولا به صورت موقتی است و اگر برخورد شود اصلاح میشود ولی اگر علت زمینهای یک اختلال شخصیت باشد باید مورد توجه قرار گیرد.
اگر مراجعه نکند در صورت مشاهده رفتار انزوال طلبانه در یکی از اطرافیان، والدین و نزدیکان باید به روانپزشك مراجعه کنند و شرح حالی از بیمار را به او بدهند و سپس فرد گوشه گير را نزد روانپزشک ببرند، اما اگر گوشه گیری به حدی زیاد باشد که فرد به طور کلی ارتباطش را با دنیا قطع کرده باشد علائم بیماریهای شدیدی مثل اسکیزوفرنی مطرح میشود و شاید لازم باشد فرد در بیمارستان بستری شود.
راهکار اطرافیان درک است
اطرافیان بايد در برخورد با فردی که گوشه گیر شده شنونده خوبی باشند و از او انتقاد نکنند و تلاش کنند علت را پیدا كنند و متوجه مشکل فرد با اطرافیانش یا ترس و دلایل دیگری که فرد را دچار این مشکل کرده، بشوند. اطرافیان باید به فرد مبتلا اجازه دهند صحبت کند و اگر نخواست با آنها صحبت کند از روانپزشک راهنمایی بخواهند.
راهکارهای درمانی
درمان گوشه گیری وابسته به بیماری زمینهای آن است اما به طور کلی رواندرمانی و دارو درمانی در این شرایط موثر است. با توجه به نوع بیماری بهبود ممکن است کوتاه مدت یا طولانی مدت باشد، اما از آنجا که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، روابط خوب اجتماعی، تربیت مناسب و معاشرتهای صمیمانه خانوادگی و ایجاد حس امنیت درون خانواده میتواند همگی فرد را از لحاظ روانی سالم بار بیاورد و از بروز چنین علائمی پیشگیری كند.