رقابت؛ ابزاری تربیتی یا چالش روانی؟
سلام به همه‌ی پدر و مادرهای دغدغه‌مند!
می‌خوام تجربه‌ای رو باهاتون به اشتراک بذارم که شاید برای خیلی‌هاتون آشنا باشه. ما توی منطقه ۱ تهران زندگی می‌کنیم، جایی که به قول معروف از نظر امکانات آموزشی واقعاً کم و کسری نداره. طبیعتاً وقتی دنبال ثبت‌نام پسرم بودم، کلی تحقیق کردم که کدوم یکی از بهترین دبستان‌های پسرانه غیردولتی منطقه ۱، واقعاً مناسب روحیه بچه‌م هست.
چیزی که توی انتخابم خیلی مؤثر بود، فضای رقابتی مدرسه بود. اما نه هر رقابتی! منظورم اون رقابت‌هایی نیست که فقط نمره و رتبه مهمه؛ بلکه رقابت سالم، سازنده و انگیزه‌بخش.
رقابت از نگاه یه مادر...
خیلی‌هامون وقتی اسم رقابت میاد، یاد خاطرات مدرسه خودمون می‌افتیم. یه رقابت سنگین برای شاگرد اول شدن. برای گرفتن جایزه. برای شنیدن یه جمله تحسین‌آمیز از معلم... اما الان، توی فضای آموزش امروز، خیلی چیزها تغییر کرده.
مثلاً در مدرسه پسرم، مسابقه‌هایی هست که اصلاً به نمره مربوط نیست! مثل:
- رقابت برای انجام پروژه‌های تیمی
- مسابقات ورزشی که بیشتر برای تقویت روحیه تیمی هست تا برنده شدن
- چالش‌های هنری که باعث میشه بچه‌ها احساس متفاوت بودن کنن
این نوع رقابت باعث شده پسرم بیشتر روی پیشرفت خودش تمرکز کنه، نه شکست دادن دیگران.
تأثیر رقابت سالم؛ چیزی که تو رفتار بچه‌م دیدم
وقتی پسرم وارد این فضا شد، کم‌کم متوجه شدم:
- اعتماد به نفسش بیشتر شده
- برای خودش هدف‌گذاری می‌کنه
- وقتی موفقیت دوستاشو می‌بینه، خوشحال میشه، نه حسادت
- شکست‌ها رو بهتر می‌پذیره و سعی می‌کنه یاد بگیره
به‌نظرم این نوع نگاه به رقابت دقیقاً همون چیزیه که باعث موفقیت واقعی میشه. نه فقط توی مدرسه، بلکه توی آینده.
رقابت ناسالم؛ یه خط قرمز مهم
البته نمی‌خوام بگم همه‌جا همینطوره. توی صحبت‌هام با مادرهای دیگه شنیدم که بعضی مدارس خیلی روی نمره و مقایسه تأکید دارن. این باعث میشه بچه‌ها:
- از شکست بترسن
- فکر کنن فقط اگر برنده باشن، ارزش دارن
- حتی از درس و مدرسه زده بشن
من شخصاً این سبک رقابت رو نمی‌پسندم و به‌نظرم بیشتر آسیب میزنه تا فایده.
دبستان خوب چطور فضای رقابتی سازنده می‌سازه؟
بر اساس تجربه خودم و تحقیقاتی که موقع انتخاب مدرسه داشتم، خیلی از دبستان‌های پسرانه خوب در منطقه ۱ این روش‌ها رو اجرا می‌کنن:
- تشویق پیشرفت فردی به‌جای مقایسه با بقیه
- توجه به توانایی‌های مختلف بچه‌ها، نه فقط درسی
- برگزاری مسابقات متنوع: علمی، ورزشی، هنری و حتی اخلاقی!
- تقویت روحیه همکاری به‌جای رقابت منفی
یکی از نکات قشنگی که دیدم این بود که توی جشن موفقیت مدرسه، حتی بچه‌هایی که مثلاً فقط توی نقاشی بهتر شدن هم تشویق می‌شن. یعنی هر پیشرفتی ارزشمنده.
نقش ما پدر و مادرها چیه؟
من به‌عنوان یه مادر یاد گرفتم:
- به‌جای گفتن «چند شدی؟»، بپرسم «خودت از نتیجه‌ات راضی بودی؟»
- به تلاشش توجه کنم، نه فقط نتیجه نهایی
- اگر شکست خورد، کمکش کنم بفهمه چرا، نه اینکه فقط سرزنش کنم
- مقایسه نکنم؛ هر بچه‌ای یه استعداد خاص داره
به‌نظرم این دیدگاه از خونه شروع میشه و توی مدرسه رشد پیدا می‌کنه.
شما چطور فکر می‌کنید؟
دوست دارم بدونم شما پدر و مادرها چه تجربه‌ای از فضای رقابتی مدرسه بچه‌هاتون دارید؟ آیا مدرسه‌شون رقابت رو درست مدیریت می‌کنه؟ تا حالا شده فرزندتون به‌خاطر رقابت دلسرد یا بالعکس، انگیزه‌دار بشه؟
خوشحال می‌شم نظراتتون رو بدونم و با هم تبادل تجربه کنیم. شاید بتونیم با کمک هم، انتخاب‌های آگاهانه‌تری برای آینده فرزندان‌مون داشته باشیم.
نظرت چیه؟