خودکشــی و علل و راه هـای پیشگــیری

[R e z a]

آسیب‌اجتماعی سن و سال ندارد؛ اما برخی بررسی‌های اولیه حاکی از آن است که بیشترین خودکشی‌ها در افراد 15 تا 45 سال رخ می‌دهد و تمایل به خودکشی در 12 تا 15 سالگی به اوج می‌رسد؛ زیرا افراد در این دروه بحرانی‌ترین زمان زندگی خود را طی می‌کنند و بروز تغییر در هورمون‌ها زمینه خودکشی را تقویت می‌کند.

وقتی کسی تصمیم می‌گیرد به زندگی خود پایان دهد، دلایل زیادی برای رسیدن به این تصمیم دارد، تصمیمی که یک آسیب اجتماعی را رقم می‌زند و در 10 سال اخیر شکل و شمایل آن تغییر کرده است.در این باره با «محمدعلی محمدی»، آسیب‌شناس گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
خودکشی‌ بیشتر در چه بازه سنی‌ای دیده می‌شود؟

آسیب‌اجتماعی سن و سال ندارد؛ اما برخی بررسی‌های اولیه حاکی از آن است که بیشترین خودکشی‌ها در افراد 15 تا 45 سال رخ می‌دهد و تمایل به خودکشی در 12 تا 15 سالگی به اوج می‌رسد؛ زیرا افراد در این دروه بحرانی‌ترین زمان زندگی خود را طی می‌کنند و بروز تغییر در هورمون‌ها زمینه خودکشی را تقویت می‌کند.

یعنی سن نوجوانی، سن خودکشی است؟

نه دقیقاً؛ در این سن بچه‌ها به شدت الگوپذیر می‌شوند و در کشور ما نیز به شدت این الگوها به‌خصوص از طریق رسانه‌ها به مردم تزریق می‌شود.در این سن فرد نه فقط به‌ دلیل ناراحتی، گاهی به دلیل تجربه یک حس یا دیدن عکس‌العمل اطرافیان دست به این کار می‌زند؛ یعنی در یک سریال یا فیلم این اتفاق را می‌بیند و دوست دارد که آن را تجربه کند. به‌عبارتی نمایش دادن خشونت در رسانه تشویق جوانان به آسیب‌اجتماعی است. البته در زمانی که فرد به سن بلوغ نیز می‌رسد، به ‌دلیل بروز تغییرات هورمونی با بحران‌های متعدد روبه‌رو می‌شود و در نتیجه افکار نزدیک به خودکشی در این دوران زیاد می‌شود حتی نوجوانان گاهی از روش‌های عجیبی برای خودکشی استفاده می‌کنند.
چه تغییری در روش‌های خودکشی ایجاد شده است؟

بررسی روش‌های خودکشی نشان می‌دهد در کشور ما تعدادی از زنانی که می‌خواهند دست به خودکشی بزنند، خودسوزی می‌کنند. استفاده از دارو، سم، پارگی عروق، حلق آویز کردن و پرش از ارتفاع نیز از روش‌های کلی این عمل به شمار می‌رود. البته روش‌های عجیب دیگری نیز در چند سال گذشته گزارش شده است؛ از جمله اپیدمی خودکشی با قرص برنج که در علاوه بر مناطق شمالی کشور به تهران نیز رسیده است. استفاده از این روش نشانه اوج خشم فرد اقدام‌کننده و جوانی وی است. یک روش عجیب دیگر که در لرستان شایع شد، خودکشی بر اثر گچ خوری بود.
چطور یک رسانه می‌تواند مرگ را تزریق کند؟

در ایجاد این حس به هیچ عنوان رسانه را دست کم نگیرید. در خودکشی فرد باید به پوچی برسد، این پوچی همان به اصطلاح ته خط است؛ علل زیادی برای رسیدن به این حس وجود دارد اما وقتی ایجاد شد، مرگ‌آور می‌شود. برای نمونه یک نوجوان به دلیل مشکلات خانوادگی مجبور است تمام روز را کار کند، به مدرسه نمی‌رود، خواسته‌هایش برآورده نمی‌شوند در این بین وقتی به خانه می‌آید تا استراحت کند برنامه‌هایی را از تلوزیون یا ماهواره می‌بیند که او را به سمت خودکشی تشویق می‌کند. برای نمونه در برخی سریال‌ها داستان حول محور فردی می‌چرخد که بعد از خودکشی روحش آزاد شده است، برنامه‌هایی از این دست پوچی و هیجان تجربه کردن دنیای پس از مرگ را تبلیغ می‌کنند. این را نیز باید بگویم که پدیده ناهنجار خودکشی در همه کشورها دیده می‌شود و طبق بررسی‌های روانشناسان در جامعه‌هایی که فیلم‌هایی در زمینه خودکشی و مرگ بیشتر نمایش داده می‌شود افراد تمایل به تجربه نوع دیگری از حیات پیدا می‌کنند. نمایش خشونت توسط رسانه‌های دیداری و گزارش با آب‌‌وتاب خشونت در رسانه‌های مکتوب می‌تواند انگیزه قتل و خودکشی را در میان افراد جامعه به خصوص کسانی که در سن نوجوانی قرار دارند، تقویت می‌کند. در واقع خودکشی نوعی واکنش در مقابل کنش خشونت رسانه‌ای است به طوری در جامعه‌هایی که رسانه‌ها فیلم‌هایی در زمینه خودکشی و مرگ پخش می‌کنند افراد تمایل بیشتری برای تجربه چنین زندگی را دارند.

خودکشی قابل پیشگیری است؟

به طور حتم می‌توان از آن پیشگیری کرد؛ بهتر است رسانه‌ها به جای پخش فیلم‌هایی درباره مرگ و گسترش غم در جامعه از موضوع‌هایی برای امیدبخشی استفاده کنند. این نکته را نباید از نظر دور کرد که افسردگی نیز منجر به ایجاد حس پوچی و اقدام به خودکشی می‌شود؛ بنابراین باید این بیماری را در مراحل نخست درمان کرد تا به خودکشی ختم نشود. رسانه‌ها می‌توانند با برنامه‌های مختلف در پیشگیری از خودکشی نقش مثبتی داشته باشند و این موضوع بویژه در رسانه‌های تصویری از اهمیت زیادی برخوردار است. وظیفه همه برنامه‌ریزی برای پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های جامعه است. با ارائه آموزه‌های دینی نیز می‌توان از افزایش این آسیب کاست. همچنین دور کردن اسلحه، داروهای مرتبط با خودکشی و برخی از سم‌های کشنده آمار قربانیان خودکشی را کم می‌کند. ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب برای افراد پریشان خاطر، معتاد به مشروبات الکلی و مبتلایان به اسکیزوفرنی از بهترین راه‌های کاهش این آسیب است. البته در کشور ما در مقایسه با آمار جهانی شمار خودکشی خیلی نگران‌کننده نیست بلکه درصد رشد آن است که باید متولیان را نگران کند. در کل پیشگیری از این آسیب نیازمند یک طرح ملی است که اجرای آن با همکاری نهادهای مختلفی همچون آموزش و پرورش، صدا و سیما، بهزیستی، وزارت بهداشت و درمان و وزارت ارشاد امکان پذیر است.

منبع:حمایت سلامت نیوز

[R e z a]

همه ما درطول زندگي احساس تنهائي ،افسردگي ،بي كسي ونا اميدي را تجربه مي -كنيم .مرگ يكي از اعضاي خانواده وشكست دربرقراري ارتباط از جمله مواردي هستند كه اعتماد به نفس ما را تحت تأثير قرارداده احساس بي ارزشي را در ما بوجود مي -آورند.

خصوصيت مشترك ما بين افرادي كه اقدام به خودكشي مي كنند داشتن اين باور است كه خود كشي تنها راه حل غلبه بر احساسات غير قابل تحمل است .كشش خودكشي دراين است كه نهايتا به اين احساسات غيرقابل تحمل خاتمه مي دهد .درتراژدي خودكشي ،آشفتگي ومشكلات عاطفي به حدي شديد مي گردند كه فرد را دريافتن راه- هاي مختلف حل مشكل خود ناتوان مي سازند. در حالي كه راه حل‌هاي ديگري نيز وجود دارند.

همه ما درطول زندگي احساس تنهائي ،افسردگي ،بي كسي ونا اميدي را تجربه مي -كنيم .مرگ يكي از اعضاي خانواده وشكست دربرقراري ارتباط از جمله مواردي هستند كه اعتماد به نفس ما را تحت تأثير قرارداده احساس بي ارزشي را در ما بوجود مي -آورند.ورشكستگي‌هاي اقتصادي نيز از جمله مشكلات عمده‌اي هستند كه بعضي از ما در طول زندگي كم و بيش با آن مواجه مي‌گرديم. از آنجائي كه ساختار هيجاني هر شخص منحصر به فرد مي باشد هركدام ازما در شرايط مختلف پاسخهاي متفاوتي مي‌دهيم .
درتشخيص اين كه آيا واقعا ٌفردي قصد خودكشي دارد لازم است اين موقعيت بحراني ،از ديدفردمورد ارزيابي قرارگيرد، چرا كه ممكن است موضوعي كه از ديد شما از اهميت كمي برخوردار است بنظر شخص ديگر بسيار مهم باشد ويا واقعه اي كه شما براي آن اهميتي قائل نمي‌شويد براي شخص ديگر بسيار ناراحت كننده و مهم تلقي گردد.
بدون توجه به ماهيت بحران ،اگر كسي احساس مي كند كه ديگر تحمل مشكلات را ندارد خطر اقدام به خودكشي ،به عنوان راه حل جذاب براي وي وجود دارد.

علائم خطر
حداقل 70 درصد كساني كه اقدام به خودكشي مي‌كنند قبل از اقدام ،به گونه‌اي قصد خودشان را نشان مي‌دهند .آگاهي از اين نشانه‌ها وحاد بودن مشكلات فرد ميتواند د ر پيشگيري از چنين تراژديهايي كمك كننده باشد. اگر شما فردي را مي شناسيد كه در برقراري يك ارتباط هدفمند ويا رسيدن به اهداف از پيش تعيين شده درموقعيت پراسترسي قرار دارد و يا حتي به دليل شكست درامتحان دچار مشكل مي‌باشد لازم است درصدد يافتن ساير علائم بحران برآئيد.
بسياري از افراد غالبا با ابراز جملاتي همچون " دلم مي خواهد خودم را بكشم "يا " نمي دانم چه مدت ديگر مي توانم اين فشارها ومشكلات را تحمل كنم " ،يا اينكه "من قرص‌هايم را براي روزي نگهداشته‌ام كه كارها واقعا بدتر گردد" ي" اخيرا طوري رانندگي مي كنم گوئي واقعا برايم اهميت نداردچه اتفاقي برايم پيش بيايد." ديگران را مستقيما از برنامه خود كشي خود مطلع ميگردانند.بطور كلي وجود احساس افسردگي ، ابراز درماندگي ،تنهايي ونا اميدي شديد مي تواند بيانگر افكار منجر به خودكشي درفرد باشد.گوش دادن به صحبتهاي فرد كه نشانة درخواست كمك از طرف اوست حائز اهميت بسياري است چرا كه معمولا اين گونه صحبتها تلاش نا اميدانه فرد جهت برقراري ارتباط ، دريافت كمك و درك مشكلاتش توسط ديگران مي باشد.
بيشتر اوقات دررفتار بيروني افرادي كه به فكر خودكشي مي افتند تغييراتي ديده مي‌شود آنها ممكن است با بخشيدن اموال قيمتي خود ومرتب كردن كارهايشان خود را براي مرگ آماده كنند .آنها همچنين ممكن است از اطرافيان خود كناره گيري نموده الگوي خواب و خوراك خود را تغيير دهند ويا علاقه‌أشان را نسبت به فعاليتها يا ارتباطات گذشته‌اشان از دست بدهند.
چنين تغييرات ناگهاني وشديد مي تواند به عنوان زنگ خطر تلقي گردد چرا كه با اين تغييرات فرد خود را درموقعيتي مي بيند كه بزودي مشكلاتش تمام خواهد شد و به آرامش دست خواهد يافت .

باورهاي غلط وحقايقي راجع به خودكشي
q باور غلط : فرد بايد ديوانه باشد كه حتي فكر خودكشي به سرش بزند .
q حقيقت : بيشتر مردم گاهگاهي درطول زندگي خود درمورد خودكشي فكر كرده‌اند. بسياري از افرادي كه خودكشي مي‌كنند ويا اقدام به خود كشي حقيقت : اغلب مواقع عكس قضيه درست است ،كساني كه اقدام‌هاي قبلي خودكشي داشته‌اند بيشتر در معرض خطر خودكشي قرار دارند.براي بعضي از اين افراد، خودكشي دردفعات دوم و سوم آسانتر مي‌باشد.
q باور غلط :كساني كه قصد جدي خودكشي دارند هيچ كاري را نمي‌توان براي آنها انجام داد .
q حقيقت :بيشتر بحرانها ي منجر به خودكشي ،محدود به زمان بوده و براساس افكار مبهم صورت گر فته‌لند .كساني كه اقدام به خودكشي مي‌كنند به نحوي قصد فرار از مشكلات را دارند .درحالي كه آنها مي‌بايد مستقيما با مشكلات برخورد نموده تا بتوانند راه حلهاي ديگري را بيابند .راه حلهايي كه با كمك افراد علاقمند به آنها درطول بحران مطرح شده و با حمايت آنها اين افراد قادر خواهند بود دقيق تر راجع به مسائل فكر كنند.
q باور غلط: صحبت راجع به خودكشي مي تواند ايده خودكشي را در فرد بوجود آورد.
q حقيقت :بحران و آشفتگي‌هاي هيجاني ناشي از آن ،فكر راجع به خود كشي را در ذهن فرد مستعد ايجاد نموده است .علاقمندي وصحبت مستقيم راجع به خودكشي ،اين اجازه را به فرد مي‌دهد فشار يا ناراحتي صحبت دربارة مشكلات خود را تجربه نمايد كه اين امر مي‌تواند منجر به كاهش اضطراب در وي گردد.اين گونه صحبتها همچنين باعث مي‌شود فردي كه قصد خودكشي دارد كمتر احساس تنهايي يا انزوا داشته واحتمالا براي وي تسكين دهنده نيز باشد.

چگونه ميتوان به فردي كه قصد خودكشي دارد كمك نمود:
اغلب خودكشي ها را مي توان با اقدام‌هاي بجا و مناسب در مورد افراد در معرض بحران پيشگيري نمود. اگر فردي راكه قصد خودكشي دارد مي شناسيد لازم است اقدامات زير را انجام دهيد :
q خونسرد باشيد:دربيشتر موارد عجله‌اي دركار نيست .بنشينيد و واقعا به صحبتهاي فرد گوش فرا دهيد وضمن درك،حمايتهاي عاطفي خود را در مورد وي اعمال نمائيد.
q بطور مستقيم راجع به خودكشي بحث نمائيد. بيشتر افراد راجع به مرگ و مردن احساسات مبهمي داشته و آماده دريافت هرنوع كمكي هستند . از صحبت يا سؤال مستقيم راجع به خودكشي ،ترس و وحشتي بخود راه ندهيد.
q فرد را به استفاده از روش‌هاي حل مسئله واقدامات مثبت تشويق وترغيب نمائيد بخاطر داشته باشيد فردي كه در موقعيت بحران عاطفي قرار دارد نمي تواند منطقي ودقيق فكر كند. اورا از هر گونه اقدام جدي وتصميمات غير قابل برگشت درموقعيت بحران باز داريد وراجع به تغييرات مثبتي كه اميد به زندگي را در وي افزايش مي دهد بحث وگفتگو نمائيد.
q از ديگر افراد كمك بگيريد.عليرغم اينكه شما قصد كمك را داريد،سعي نكنيد با ايفاي نقش مشاور تمام مسئوليت را خود برعهده بگيريد .درجستجوي افرادي كه بتوانند در زمينه‌هاي تخصصي به شما كمك كنند برآييد ،حتي اگر به قيمت از بين رفتن اعتماد او به شما شود.اجازه دهيد فرد مشكل دار بفهمد كه شما براي وي اهميت قائليد ونسبت به او چنان علاقمنديد كه قصد گرفتن كمك از ديگران جهت رفع مشكلات وي را داريد.


اطلاعات ارائه شده را مي توان چنين خلاصه نمودكه:
بحران منجر به خودكشي موقتي است .غير قابل تحمل ترين دردها و ناراحتي ها نيز مي توانند تحمل گردند .كمك هميشه در دسترس شماست .
q كرده‌اند افراد با هوشي بوده‌اند كه در موقعيت بحران ، انتظار بيش از حدي از خود داشته وموقتا دچار آشفتگي وپريشاني احوال شده‌اند .
q باور غلط : كسا ني كه يك بار اقدام جدي براي خودكشي داشته‌لند رغبتي براي اقدام مجدد ندارند .