روان شناسی تربیتی به طور کلی یادگیری آموزشگاهی سرو کار و نقش آن در موارد زیر دسته بندی می شود :
1- تعیین هدفهای آموزشی، یعنی اینکه یادگیرندگان چه باید بیاموزند
2- تعیین ویژگیهای یادگیرندگان و رابطه آن ویژگیهای با یادگیری
3- شناخت فرآیند یادگیری یعنی شناخت عواملی که افراد را به یادگیری سوق می دهد و یا باعث تغییر طرز فکر آنها به موضوعی می گردد.
4- شناخت فرآیند یادگیری، یعنی چه رابطه ای بین شیوه ها و فعالیتهای آموزشی در رابطه با هدفهای خاص و اختلافات فردی یادگیرنده موجود است.
5- ارزشیابی یادگیری بالاخص یادگیری پیشرفت درسی طرز فکر و چگونگی استفاده از این ارزشیابیها در بازبینی جنبه های مختلف برنامه ها درسی
6- پرورش ابزارهای اندازه گیریهای روانی – تربیتی لازم برای شناخت یادگیرندگان و ارزشیابی فرآیند آموزش- یادگیری
روان شناسی تربیتی یکی از مهترین رشتههایی است که به بحث و بررسی پیشرفت های درسی و نارساییهای تحصیلی یاد گیرندگان میپردازد. به عبارتی روان شناسی تربیتی شاخهای از علم روان شناسی است که هدف آن کمک به دست اندرکاران تربیت در برخورد درست با مسایل آموزشی و تربیتی است.
تربیت معادل اصطلاح انگلیسی education است که گاهی نیز به پرورش ترجمه شده است. در هر حال تربیت عبارت است از جریانی منظم و مستمر که هدف آن کمک به رشد جسمانی ، شناختی ، روانی ، اخلاقی و اجتماعی یا بطور کلی رشد شخصیت افراد در جهت کسب هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا شدن استعدادهای آنهاست.
به این ترتیب واژه تربیت معنی کلیتری مییابد و از آنجا که نظام تربیتی ، نظامی گسترده است، روان شناسی تربیتی در بدو تاسیس عمده زمینههای تربیت را شامل میشد، اما با رشد سایر حوزههای روان شناسی حیطه عمل آن محدودتر گشته و تنها مسایل تربیتی مربوط به شرایط آموزشگاهی و آموزش را شامل شد.
از زمانی که « ویلهلم وونت » (Willhelm Wundt) در سال 1879 آزمایشگاه روان شناسی خود را در دانشگاه لایپزیک تاسیس نمود، همه پژوهش هایی که از آن پس در مورد مسایل رشد آدمی ، تفاوت فردی ، هوش ، انگیزش ، یادآوری و فراموشی ، ارزشیابی تحصیلی ، شیوههای یادگیری و هر نوع پژوهشی که با آموزش و پرورش ارتباط داشته است، انجام گرفتند، ستون اصلی روان شناسی تربیتی را تشکیل میدهند. نخستین کتاب روان شناسی تربیتی که به وسیله « ثـرندایک » (Thorndike,E.L) در سال 1913 انتشار یافت، به تحقیق در مورد طبیعت و فطرت آدمی تفاوت های فردی و قانون های یادگیری پرداخت و مسایل آموزشی را با روش های علمی توصیفی و آزمایشی مورد بررسی قرار داد.
امروه رونق اقتصادی ، پویایی فرهنگی ، آسایش عمومی و بطور کلی توانایی صنعتی و خودکفایی هر جامعهای به نظام آموزشی برتر و پیشرفتهتر آن وابسته است. زمانی که به دستگاه های عظیم آموزشی در کشورهای قدرتمند جهان نظر بیافکنیم، مشاهده میکنیم که چه نیروی بزرگی و با چه برنامههای سنجیدهای برای تربیت و آموزش کودکان و نوجوانان ، کارگران فنی ، مهندسان ، حسابداران ، مدیران ، معلمان و بسیاری متخصصان دیگر دستاندرکارند و برای تربیت مدرسان و روش های خاص به فعالیت ادامه میدهند. موفقیت این سازمان آموزشی ، وابستگی تام به اجرای درست یافتهها و دستاوردهای روان شناسی تربیتی دارد. کارشناسان هر یک از این رشتهها سازمان های گوناگون دیگری با برنامهها ، تکنیک ها و روش های خاص به فعالیت ادامه میدهند. موفقیت این سازمان آموزشی ، وابستگی تام به اجرای درست یافتهها و دستاوردهای روان شناسی تربیتی دارد.
ساختار عمل روان شناسی تربیتی بطور کلی در سه مرحله انجام میگیرد:
در مرحله نخست که فعالیت های پیش از آموزش نامیده میشود، مواردی چون بررسی اهداف شناخت ها و ویژگی های یاد گیرنده را در برمیگیرد.
در مرحله دوم یا فعالیت های ضمن آموزش مسایلی چون انگیزش _ فرایند یادگیری ، ویژگی های معلمان و تدریس موثر مورد بحث قرار میگیرد
و آخرین مرحله یا فعالیت های پس از آموزش ، به موضوع ارزشیابی از عملکرد اختصاص دارد.