مطالب را به زبان خودتان بيان کنيد و اطلاعات مطرح شده را از حفظ بگوييد. در نبود افراد بهتر است با صداي بلند اين کار را انجام دهيد اما اگر افراد ديگري هم حضور دارند مي‌توانيد اين کار را در ذهنتان انجام دهيد.
اغلب دانش‌آموزان، دانشجويان و علاقه‌مندان آموزش از مربيان و استادان خود بارها پرسش مي‌کنند که چگونه مطالعه کنيم تا مطالب را بهتر در ذهن سازماندهي کنيم؟ صبح زود مطالعه کنيم يا شب هنگام؟ با صداي بلند مطالعه کنيم يا به آهستگي مطالب را مرور کنيم؟ پيشکسوتان فرهنگي نيز با توجه به تجربيات و روش‌هاي علمي، شيوه‌هايي را توصيه مي‌کنند. مطلب زير از کتاب "زمينة روان‌شناسي هيلگارد" تهيه شده که مي‌تواند پاسخگوي برخي از پرسش‌هاي مربوط به شيوه‌هاي مطالعاتي باشد. با هم اين مطلب را مرور مي‌کنيم:
اساس امر مطالعه و خواندن بدون فراموشي، يادگيري و حافظه است. در اين‌جا با تکنيک "PQRST" که مخفف آن در زبان لاتين، "Preview" مرور اجمالي، "Question" سؤال، "Read" خواندن، "Self-recitation" تلقين و تکرار، و "Test" آزمون است، آشنا مي‌شويد.
در زبان فارسی به این روش و شیوه‌های مشابه آن "پسخبا" یا "پسختام" می‌گویند.
مرحلة P (مرور اجمالي):
در اولين گام مطالعه، مروري اجمالي بر کلّ مطالب موردنظر کنيد تا از موضوع‌هاي اصلي آن تصويري پيدا کنيد. اين کار را مي‌توان با خواندن رئوس مطالب و سپس گفتارهاي اصلي و تصاوير و عکس‌هاي آن انجام داد. مهم‌ترين جنبة مرحلة مرور اجمالي اين است که مي‌توان خلاصة مطالب را در پايان هر فصل به دقت خواند و در مورد هر يک از نکاتي که در اين خلاصه آمده است تأمّل کرد. خواه‌ناخواه به ذهنتان خطور مي‌کند که بايد پس از خواندن مطالب جواب را پيدا کرده باشيد و دستآورد اين مرحله، به دست آوردن ديد کلّي نسبت به عناوين فصل‌ها و نحوة سازماندهي آنهاست.
مرحلة Q (پرسش کردن):
عناوين اصلي مطالب را به يک يا چند پرسش تبديل کنيد؛ پرسش‌هايي که با خواندن آن گفتارها، به پاسخ آنها دست مي‌يابيد. بايد از خود بپرسيد: "مطالب عمده‌اي که مؤلف مي‌خواهد در اين گفتار بيان کند، چيست؟"
مرحلة R (خواندن):
در اين مرحله، گفتار مورد نظر را با دقت به معناي آن بخوانيد و بکوشيد جواب پرسش‌هايي را که در مرحلة Q مطرح کرده بوديد بيابيد، لذا بايد در مورد آن‌چه که در دست مطالعه داريد تأمّل کنيد و آن را به مطالب ديگري که مي‌دانيد ارتباط دهيد. پس مي‌توان واژه‌ها يا عبارات کليدي را در متن علامت زد. اصولاً مي‌بايست ۱۰ تا ۱۵ درصد متن را علامت زد، زيرا در اين مرحله، هدف اين است که واژه‌ها يا مطالب اصلي متن مشخص شود تا بعد بتوانيد آنها را مرور کنيد. تا وقتي تمام گفتار و مطالب کليدي آن را نخوانده‌ايد يادداشت برنداريد اين کار کمک مي‌کند اهميت نسبي هر نکته را دريابيد.
مرحله S (تلقين و تکرار):
پس از به پايان رساندن مطالعة مطالب بکوشيد تا نکات عمدة آن را به ياد آوريد و اطلاعاتي را که در آن مطرح شده است از حفظ بيان کنيد. درس پس دادن به خود، روش بسيار مؤثري براي تثبيت مطالب در حافظه است. مطالب را به زبان خودتان بيان کنيد و اطلاعات مطرح شده را از حفظ بگوييد. در نبود افراد بهتر است با صداي بلند اين کار را انجام دهيد اما اگر افراد ديگري هم حضور دارند مي‌توانيد اين کار را در ذهنتان انجام دهيد. مطلب را با متن مقابله کنيد تا مطمئن شويد که آنها را درست و کامل به ياد آورده‌ايد. با تکرار يا از بَرکردن مطالب، متوجه مي‌شويد که چه چيزهايي را به خاطر نسپرده‌ايد. اين کار به شما کمک مي‌کند تا اطلاعات را در ذهن خود سازماندهي کنيد. پس از آن‌که گفتار اوّلي به پايان رسيد مي‌توانيد به گفتار بعدي بپردازيد و باز هم مراحل S.R.Q را در مورد آن به کار بنديد. همين روش را تا پايان گفتارهاي يک فصل اعمال کنيد.
مرحلة T (آزمون):
پس از پايان مطالعة يک فصل، بايد از خودتان امتحان بگيريد و کلّ مطالب فصل را مرور کنيد. بنابراين، يادداشت‌هاي خود را دوره کنيد و ببينيد که آيا نکات اصلي را به ياد مي‌آوريد يا نه؟ بکوشيد تا دريابيد که مطالب مختلف فصل‌ها چه ارتباطي با هم دارند؟ در مرحله T، ممکن است براي يافتن مطالب و نکات کليدي به کلّ فصل مراجعه کنيد و در اين مرحله بايد خلاصة فصل‌ها را بخوانيد، همچنين به هر مدخلي جزئيات بيشتري بيافزاييد. مرحلة T را نبايد به شب امتحان موکول کرد. بهترين زمان براي اولين مرور هر فصل، بلافاصله پس از خواندن آن است. پژوهش‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد که روش (PQRST) بسيار مفيد بوده است، به‌گونه‌اي که بر روخواني سادة مطالب فصل، از ابتدا تا انتها ارجحيت دارد. مرحلة تلقين و تکرار در اين روش بسيار مهم است. به‌جاي چندبار خواندن مطالب بخش عمده زمان مطالعه را براي حفظ کردن فعالانه مطالب صرف کنيد. بر اساس پژوهش‌هاي انجام شده، خواندن دقيق خلاصة مطالب هر فصل، پيش از خواندن آن، بهره‌وري مطالعه را بسيار بيشتر مي‌کند. خواندن خلاصة هر فصل سبب مي‌شود که کلّ مطالب آن در ذهن سازماندهي شود. حتّي اگر نخواهيد از تمام مراحل روش (PQRST) پيروي کنيد، خوب است به اهميت تلقين و تکرار و خواندن خلاصة مطلب فصل براي ورود به مطلب توجه خاصي مبذول کنيد.
نظرت چیه؟