يا در آيه اي از نهر شير در بهشت ياد مي شود در حالي که بعضي افراد به نام طب سنتي، اسلامي مردم را از خوردن لبنيات به طور کامل منع مي کنند. اين توصيه ها که به طور کلي مردم را از مصرف گوشت يا لبنيات منع کنيم نه در طب ايراني و نه در طب اسلامي جايگاهي ندارد و کار معقولي نيست.


شايد براي شما هم اين سوال پيش آمده باشد که چرا رژيم هاي لاغري چندان کارآيي ندارد وحتي بسياري از آن ها براي فرد عوارض بسيار جدي به دنبال مي آورد؟

يا اين که چرا براي همه افراد، رژيم هاي غذايي يکسان و مشابهي داده مي شود و شخصي که کالري دريافتي زيادي داشته است، به يکباره از مصرف بسياري از مواد غذايي منع مي شود؟براي پاسخ دادن به اين سوالات و ارائه رژيم غذايي مناسب از ديدگاه طب سنتي ابتدا بايد مواد غذايي و رژيم هاي نامناسب لاغري و پيامدهاي آن را بررسي کرد.


تنها محاسبه کالري
دکتر سيد سعيد اسماعيلي متخصص طب سنتي و پژوهشگر در اين زمينه با اشاره به اشکالات رژيم هاي لاغري که مبتني بر طب رايج ارائه مي شود به خراسان گفت: در اين شيوه معمولاً براي تمام افراد بدون در نظر گرفتن شرايط خاص آن ها، رژيم غذايي ارائه مي شود که مبناي آن صرفاً محاسبه کالري و کاهش ميزان کالري دريافتي است.
بسياري از افرادي که از اين رژيم استفاده مي کنند، بعد از مدتي دچار افسردگي مي شوند و حتي در مواردي اقدام به خودکشي در آن ها ديده مي شود. اين افراد فشار رواني زيادي را تحمل مي کنند و علاوه بر آن عوارض جسمي از قبيل ريزش مو و مشکلات پوستي به سراغشان مي آيد.بروز اين عوارض عمدتا ً به اين دليل است که شرايط ويژه افراد در نظر گرفته نمي شود و تنها بر اساس يک سري فرمول هاي از پيش تعيين شده ميزان کالري دريافتي فرد محاسبه و به او توصيه مي شود که مثلاً به اندازه يک کف دست نان و به اندازه يک قوطي کبريت پنير به عنوان صبحانه مصرف کند؛ يا مواد غذا را با ترازو وزن کند و بيشتر از يک اندازه مشخص را مصرف نکند.اين افراد بعد از مدتي از اين رژيم هاي سخت خسته مي شوند و اگرچه ممکن است کاهش وزن زيادي هم داشته باشند اما باکنارگذاشتن رژيم، ولع زيادي براي خوردن به سراغشان مي آيد و دوباره به وزن قبلي باز مي گردند.


حذف وعده شام
مشکل ديگر اين رژيم ها، حذف وعده شام است که افراد با حذف وعده شام از برنامه غذايي معمولاً وزنشان کم مي شود اما همچنان که در روايات نيز آمده است ترک وعده شام باعث ضعف بدن مي شود. بسياري از افرادي که با مشکلاتي مانند ريزش مو يا ضعف قواي عمومي به ما مراجعه مي کنند و شرح حال آن ها گرفته مي شود، افرادي هستند که در دوره اي چنين رژيم هاي غذايي را به کار برده و متاسفانه با ضعف عصبي و عضلاني و حالت شبه افسردگي مواجه شده اند.


اضافه کردن وعده هاي غذايي
اما اشکال بعدي اين گونه رژيم ها اضافه کردن وعده هاي غذايي است؛ در واقع به افراد توصيه مي شود به جاي مصرف ۳ وعده غذايي، ۵ يا ۶ وعده غذايي را با حجم کم مصرف کنند. اشکال عمده اين روش اين است که دستگاه گوارش و کبد زمان کافي براي هضم و جذب غذا پيدا نمي کند و چون مرتب در حال فعاليت است، فرصت کافي براي استراحت و دفع فضولات را ندارد.
اين روش از ديدگاه طب سنتي و اسلامي نادرست تلقي مي شود.وي مي افزايد: نکته قابل توجه آن است که بعضي از رژيم هاي غذايي که به نام طب سنتي يا اسلامي رواج پيدا کرده است نه در طب سنتي و نه در طب اسلامي جايگاهي ندارد و افراد به اشتباه آن را به طب اسلامي يا سنتي منسوب مي کنند.به عنوان نمونه مي توان به رژيم هاي غذايي اشاره کرد که افراد را از مصرف گوشت يا غذاهاي حيواني منع مي کند، در اين زمينه بايد گفت که نه در آيات و روايات ونه در هيچ يک از کتاب هاي طب سنتي و اسلامي براي اين نوع رژيم غذايي مستنداتي وجود ندارد.حتي در روايات توصيه هاي فراواني به مصرف گوشت شده است و پيامبر اکرم(ص) گوشت را بهترين خوراکي ها در دنيا و آخرت مي دانند و حتي از« لحم طري-گوشت تازه» به عنوان غذاي بهشتيان ياد مي شود.
يا در آيه اي از نهر شير در بهشت ياد مي شود در حالي که بعضي افراد به نام طب سنتي، اسلامي مردم را از خوردن لبنيات به طور کامل منع مي کنند. اين توصيه ها که به طور کلي مردم را از مصرف گوشت يا لبنيات منع کنيم نه در طب ايراني و نه در طب اسلامي جايگاهي ندارد و کار معقولي نيست.
اين رژيم ها به مکاتب هندي با گرايش هاي خاص مذهبي برمي گردد که به عنوان مثال افراد را از مصرف گوشت منع مي کند و متاسفانه به نوعي در رژيم هاي غذايي ايراني تاثير گذاشته است و بعضي بدون توجه به خاستگاه آن چنين توصيه هايي مي کنند و گاه آن را به رژيم غذايي اسلامي و طب سنتي ايران منتسب مي کنند که در واقع هيچ مبنايي ندارد و بايد اصلاح شود.آنچه در طب اسلامي و ايراني توصيه شده اين است که افراد غذا را بر اساس مزاجي که دارد، مصرف کنند.
در اين رژيم ممکن است فردي از مصرف بعضي از مواد غذايي براي مدتي منع شود اما اين توصيه براي عموم نيست. به عنوان مثال ممکن است افرادي که مزاج سردي دارند از مصرف بعضي از فرآورده هاي لبني مانند دوغ و ماست منع شوند اما منع مطلق آن براي همه افراد به هيچ وجه جايگاهي ندارد.
امروزه رژيم هاي غذايي ديگري تحت عنوان آب درماني يا عسل درماني و موارد مشابه آن وجود دارد که در دوره هاي طولاني ۳۰ تا ۴۰ روزه فرد بايد تنها از آب يا ماده غذايي ديگر استفاده کند.در اين موارد نيز بايد گفت هيچ مدرکي براي تاييد اين نوع رژيم هاي غذايي نداريم و برخي از اين رژيم ها ممکن است عوارض بسيار شديدي داشته باشد.



اصل کلي

در تمام دستورات اسلام يک اصل کلي بر مبناي آيه و جعلناکم امة وسطاً وجود دارد يعني خداوند امت اسلام را امت معتدل قرار داده است.از اين رو در همه موارد از جمله در تغذيه بايد از افراط و تفريط پرهيز کرد.
همان طور که زياد خوردن گوشت عوارض دارد و در روايات داريم که مي فرمايند: شکم خود را قبرستان حيوانات نکنيد، نخوردن گوشت هم توصيه نشده حتي گفته شده است اگر کسي تا ۴۰ روز گوشت پيدا نکرد و توان مالي براي خريد آن را نداشت ، قرض کند و گوشت بخرد که خداوند -ان شاءا...- قرض او را ادا مي کند.
بنابر توصيه هاي ديني مشخص مي شود که اسلام افراط و تفريط را نمي پذيرد و در کتب معتبر طب سنتي هم مانند آثار ابن سينا، رازي، جورجاني و... نيز افراط و تفريط در رژيم غذايي ديده نمي شود و رعايت اعتدال در نظر گرفته شده است.نکته ديگر که به خصوص در روايات به آن پرداخته شده، اين است که نبايد عادت هاي غذايي مردم را به يک باره تغيير داد.
به عنوان مثال اگر کسي هفته اي ۷ روز از برنج استفاده مي کند نبايد او را به يکباره از مصرف برنج منع کرد زيرا دچار مشکل مي شود.در بررسي که انجام داده ايم مشخص شد افرادي که عادت به مصرف برنج داشته اند و به طور ناگهاني مصرف آن را قطع کردند، دچار ريزش مو شدند.بنابراين اگر قرار است فردي ماده غذايي را کمتر مصرف کند بايد به تدريج اين کار را انجام دهد. به عنوان مثال به چنين فردي توصيه مي شود که به مرور وعده هاي مصرف برنج خود را به ۵ و ۴و... تقليل دهد.
اين متخصص طب سنتي در ادامه صحبت هاي خود افزود: حتي نبايد عادت ناپسند غذايي مردم را به يکباره تغيير داد.به عنوان مثال اگر کودکي به مصرف پفک علاقه دارد و با اين که مي دانيم مصرف اين ماده مضر است اما نبايد يکباره او را از مصرف پفک منع کرد. بلکه والدين بايد به تدريج در برنامه غذايي وي خوراکي هاي مفيد و خوشمزه ديگري را جايگزين کنند و در اختيار کودک قرار دهند تا به تدريج عادت او تغيير کند.تغيير عادت کار بسيار سختي است و نياز به حوصله و صبر زياد دارد و صرفاً با دستور دادن عادت غذايي مردم تغيير نمي کند.
وي مي افزايد: همان طور که بايد عادت هاي بد غذايي مردم را به تدريج تغيير داد بايد عادت هاي خوب غذايي مردم را تقويت کرد.به عنوان مثال نبايد مردم را از مصرف مواد غذايي مفيد مانند گوشت و لبنيات منع کرد.اگر چه ممکن است به عنوان مثال ما غذاهاي سرد را از رژيم غذايي فردي که دچار افزايش بلغم يا سردي مزاج شده است کم کنيم يا فردي را که در وي گرمي مزاج و صفرا افزايش يافته است از خوردن غذاهاي گرم مانند خرما، عسل و ادويه جات منع کنيم اما اين توصيه را نمي توان براي عموم مردم داشت.


مهمترين توصيه هاي عمومي تغذيه
توصيه هاي عمومي منع مصرف براي بعضي از مواد محدود و در مواردي است که ماده غذايي ضرر دارد.به عنوان مثال اين توصيه ها براي منع از مصرف غذاهايي مانند کالباس ،سوسيس، بعضي کنسروها، چيپس و پفک است که مي توان از عموم مردم خواست تا حد امکان از اين مواد مصرف نکنند ولي براي مواد غذايي معمولي نمي توان توصيه منع مصرف کلي و عمومي داشت.