از دیگر عناصر مهم در این اختلال رابطه آزارگرانه ـ آزارخواهانه است. در یک رابطه آزارگرانه ـ آزارخواهانه، گاه با آنهایی که با ما بدرفتاری می کنند، همانندسازی می کنیم؛ در این حالت، رابطه همزیستانه می شود.
در اختلالات ساختگی، شخص ادای بیماری جسمی و روانی را درمی آ ورد و بستری شدن در بیمارستان را هدف اولیه و به عنوان روش زندگی خود قرار می دهد. این اختلال معمولا در سنین جوانی شروع می شود؛ هر چند ممکن است در کودکی و نوجوانی نیز آغاز شود.
شروع واقعی این اختلال معمولا در پی یک بیماری واقعی، فقدان، طرد شدن یا ترک شدن صورت می گیرد. غالبا چنین بیمارانی در سابقه شخصی خود محرومیت دوران کودکی یا نوعی بیماری و ناتوانی جدی را تجربه کرده اند.
تحقیقات نشان داده است که برخی والدین این دسته از بیماران افرادی طردکننده بوده اند که قادر به برقراری روابط صمیمانه نبوده اند. در بیماران مبتلا به اختلالات ساختگی آن دسته ای که بیماری روانی را تقلید می کنند ممکن است خویشاوند نزدیکی داشته اند که مبتلا به همان بیماری بوده اند بسیاری از این بیماران هویت شخصی روشنی کسب نکرده و تصویر ذهنی آنها از خودشان آشفته است.
می توان گفت اختلالات ساختگی بیش از ۳۰ سال است که در متون پزشکی بخوبی تشریح شده اند. این اختلالات معمولا ترکیبی از عناصر «جسمانی کردن» و «وانمودکردن» هستند، زیرا بر مبنای نشانه های جسمانی یا روانی من درآوردی قرار دارد. پژوهشگران بیمارانی را که مدعی نشانه های جسمانی اند به ۲ دسته کلی تقسیم می کنند. اول بیمارانی که دانسته نشانه ها را برای کسب منافع مادی یا برای کسب مزایایی ظریف تر همچون رضایت خاطر نهفته در نقش بیمار، مثل اختلالات ساختگی در خود ایجاد می کنند.
دسته دوم بیمارانی هستند که عمدا نشانه هایشان را ایجاد نمی کنند، چنان که در اختلالات جسمانی به شکل دیده می شود. اختلالات جسمانی شکل عبارتند از اختلال جسمانی کردن که مشخصه اش تاریخچه مشکلات جسمانی متعدد بدون توضیح مشخص است، اختلال درد جسمانی شکل که در آن درماندگی روانی ـ اجتماعی از طریق شکایت از درد مدام منتقل می شود، خودبیمارانگاری که اعتقاد راسخ فرد است مبنی بر این که بیمار است و نشانه هایی نیز در تایید آن وجود دارد و اختلال تبدیلی که از دست دادن یا تغییر غیرارادی اعمال جسمانی را در بردارد، مثل فلج، نابینایی یا لال شدن.
در واقع اختلالات ساختگی عمل ارادی جعل بیماری است، اما هدف آن ناملموس و از لحاظ روانی پیچیده است، نوعی ارضای عاطفی ناشی از بیمار بودن. زمانی که فرد به دنبال چیزهایی چون ارضای عاطفی، شکست دادن دست اندرکاران، فریب خورده مراقبت های بهداشتی یا صرفا جلب توجه دیگران باشد، احتمالا می توان تشخیص اختلال ساختگی یا نوعی از آن را داد.
پژوهشگران معتقدند که این دسته از بیماران (حرفه ای) زنان و مردانی باهوش بالای متوسطند که بین ۲۰ تا ۵۰ سال می باشند. این افراد در اغلب موارد از حمایت اجتماعی چندانی برخوردار نیستند. آنها با خانواده خود چندان یا هیچ نزدیکی ندارند و در نتیجه در بیرون به جستجوی محبت و توجه برمی آیند به طوری که گاه این اختلال تنها از طریق قربانیان بیمار قابل کشف است. این قربانیان شامل اعضای خانواده، دوستان، کادر پزشکی و سایر کسانی هستند که پایشان به این فریب کشیده می شود و وقت و نیروی خود را صرف شخص متظاهر می کنند. در نتیجه می توان ادعا کرد که این افراد به نوعی قربانیان تجاوز عاطفی اند. از دیگر مشخصات این افراد این است که سعی می کنند در بیمارستان اختلال ایجاد کنند و بسیار پرتوقع هستند. وقتی به آنها گفته می شود که جواب آزمایش هایشان منفی است عصبانی می شوند و دردهای جسمانی تازه ای را عنوان می کنند.
شاخص های دیگری که در این دسته از افراد بسیار دیده می شوند، عبارتند از: دروغ پردازی، تمایل به انزوای اجتماعی و این که تعداد کمی در بیمارستان به ملاقاتشان می آیند و هیچ کس نمی آید، سابقه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل یا سابقه سفرهای بسیار، داشتن اطلاعات پزشکی، طفره رفتن از افشای سوابق شخصی و پزشکی خود و توانایی به بازی گرفتن دیگران بخصوص پزشکان و کارکنان بیمارستان. گاه جرح خویشتن با اختلال ساختگی همراه است. کسی که به جرح خود دست می زند، غالبا به اختلال شخصیت مرزی مبتلاست و در نتیجه درک درستی از خود ندارد. گاه چنین شخصی ممکن است احساس گمشدگی کند، بریدن پوست خود و تجربه کردن درد و دیدن خون به چنین فردی کمک می کند تا در ذهنش محدوده حضور فیزیکی خود را مشخص کند. از دیگر کارهایی که بیماران ساختگی انجام می دهند، ایجاد انواع بیماری های پوستی است یعنی علایم غیرعادی برسطح پوست بدن. بیماری های پوستی رواج بسیار دارند و پوست در دسترس ترین اندام انسان است.
این دسته از بیماران با نیشگون گرفتن، کندن یا خراشیدن پوست خود با ناخن هایشان موجب ضایعات پوستی می شوند یا با سوزاندن خود با اشیای داغ یا مواد شیمیایی روی بدن خود زخم ایجاد می کنند. تعداد زیادی از بیماران ساختگی از اختلالات خوردوخوراک برای اعمال سلطه بدنشان و سوءاستفاده از دیگران و محیط شان استفاده می کنند. برخی از موارد جوع عصبی اختلالات ساختگی به معنای سنتی کلمه اند چون جوع عصبی اغلب استفاده پنهانی از داروهای مسهل و مدر برای تغییر وزن را در بر دارد. بیماران به رغم اطلاعاتی که به آنها داده می شود به رفتارهایشان ادامه می دهند و اغلب درباره رفتارشان به پزشک معالج خود دروغ می گویند.
● انگیزه این دسته از بیماران چه می تواند باشد؟
در اینجا این سوال مطرح می شود که انگیزه افراد مبتلا به این اختلال چیست و اصولا چه افرادی مستعد دست زدن به چنین فریب هایی هستند؟
نکته: بیماران ساختگی دیگر متوجه نیستند که با بدن خود و با آنان که نگران سلامت شان هستند چه می کنند. آنها احساس می کنند که باید این راه را ادامه دهند. این یک حقیقت است که این افراد هیچ گاه نمی توانند از زندگی خود لذت ببرند
اغلب بیماران دچار اختلالات ساختگی کاملا از رفتارهای خود آگاهند. رفتارهایی که غالبا مستلزم برنامه ریزی دقیق و ماهرانه برای اجرای موفق برنامه است. با این همه بیماران از عوامل نابهشیاری که انگیزش رفتارشان هستند بی خبر می مانند. می توان رفتار آنها را به رفتارهایی چون وسواس قمار یا وسواس خرید تشبیه کرد که افراد می دانند چه می کنند و می دانند رفتارشان غلط است، اما دست برداشتن از این رفتار برایشان دشوار است. از انگیزه های مربوط به این اختلال، استفاده از مکانیسم کنترل می باشد. اختلالات ساختگی یک مکانیسم کنترل هستند. چون بیماران با کنترل نشانه های بیماری شان، واکنش دیگران را به بازی می گیرند.
پژوهشگران در تحقیق درباره این اختلال، عوامل زمینه ساز دیگری را نیز اضافه کرده اند مانند بیماری جسمانی مهم یا تجربه سوء رفتار در کودکی، خشم نسبت به پزشکان یا داشتن والدینی که در سوابق پزشکی خود دست می برند یا اگر نمی شد، کلک هایی به پزشکان می زده اند.
سوءرفتار جنسی نیز می تواند مبنایی برای ایجاد اختلالات جسمانی قرار گیرد که فرد خود بر خود تحمیل می کند. گاه بیماران مبتلا به اختلال ساختگی گذشته آزاردهنده ای نداشته اند و در خانواده های ظاهرا سالم بزرگ شده اند. برخی از پژوهشگران معتقدند که کژکارکردی مغزی پنهان ممکن است تا حدودی در این موارد دخالت داشته باشد.
● عناصر اختلالات ساختگی
دروغ پردازی یکی از جالب توجه ترین عناصر اختلالات ساختگی است. دروغ پردازی که به افسانه بافی نیز معروف است، چنان ویژگی های مشخص و تعریف شده ای دارد که برخی پژوهشگران معتقدند به خودی خود یک بیماری است. دروغ پردازی معمولا در دوران نوجوانی آغاز شده و در میان زنان و مردان به یکسان دیده می شود. دروغ پردازی همچون بسیاری از بیماران ساختگی، اغلب حرفه های مختلفی انتخاب می کنند یا مدام تغییر شغل می دهند، بزرگ بین هستند، گفتاری فصیح و بلیغ دارند و تحمل ناکامی آنها بسیار کم است. یک چهارم دروغ پردازان، زنان و مردانی هستند که علاوه بر دروغ گفتن خود را به بیماری هم می زنند.
از دیگر عناصر مهم در این اختلال رابطه آزارگرانه ـ آزارخواهانه است. در یک رابطه آزارگرانه ـ آزارخواهانه، گاه با آنهایی که با ما بدرفتاری می کنند، همانندسازی می کنیم؛ در این حالت، رابطه همزیستانه می شود.
در اختلالات ساختگی هم ممکن است بزرگسالان از طریق ایجاد بیماری در خود، سوء رفتار جسمانی را که در کودکی تجربه کرده اند زنده نگه دارند یا این تفکر را بپذیرند که سوء رفتار جزئی از زندگی آنان است یا ممکن است ترتیبی بدهند که پزشکان با آزمایش ها و جراحی های غیرضروری در این سوءرفتار مشارکت کنند. بیمار با این رفتار ممکن است احساس کند که مهار اوضاع را در دست دارد. برخی از این بیماران که در دوران کودکی در مورد تنبیه بدنی شان هیچ کاری از دستشان برنمی آمده، حالا می توانند به میل و اراده خود آن تنبیه را بیشتر یا کمتر کنند.
در مجموع می توان گفت ارضای فوری، تسلط بر زندگی خود و جلب توجه و محبت اطرافیان، هدف مردان و زنانی است که دچار اختلالات ساختگی اند. بیماران ساختگی دیگر متوجه نیستند که با بدن خود و با آنان که نگران سلامت شان هستند چه می کنند. آنها احساس می کنند که باید این راه را ادامه دهند. این یک حقیقت است که این افراد هیچ گاه نمی توانند از زندگی خود لذت ببرند، چراکه همه فکرشان حول و حوش مرضشان می چرخد و آنچه وضع آنها را از این هم بدتر می کند این است که باور دارند برای کسب حمایت و توجه دیگران در زندگی روزمره شان باید تا این حد پیش بروند. این مهم را از یاد نبریم که پیگیری و قدرت برخورد صحیح با بیمار بسیار ضروری است چون بیماران ساختگی کارشان را خیلی خوب بلدند و این دسته از بیماران، هر قدر هم که اعمالشان از لحاظ اجتماعی و پزشکی غیرقابل قبول باشد، مستحق فرصتی برای استفاده از درمان های روانی هستند.
نظرت چیه؟