در بسیاری موارد از آنجایی که افراد، شناخت کافی از حالت های روانی شان ندارند ناراحتی های روانی خود را به صورت درد های جسمانی با منشاء نامعلوم بروز می دهند و فرد ماه ها، سال ها و شاید برای همیشه به دنبال درمان بیماری جسمی خود می گردد.
مجموعه مطالعه ها نشان می دهد عوامل متفاوتی در تعیین سلامتی افراد نقش دارند. مهم ترین این عوامل که شاید تا ۵۰ درصد بر سلامت افراد موثر است، شیوه زندگی (Life Style) است...
دیگر عوامل تاثیرگذار و میزان اثرگذاری آنها را می توان به این ترتیب نام برد: محیط ۲۰ درصد، دسترسی به خدمات ۲۰ درصد و ژنتیک و تاریخچه خانوادگی بیماری ها ۱۰ درصد. البته نباید از یاد برد که عامل ژنتیک خود نقش بسزایی در شیوه زندگی افراد بازی می کند. همان طور که ملاحظه می کنید، شیوه زندگی اصلی ترین عامل تعیین کننده سلامتی محسوب می شود. می توان چند عامل مستقل را در شیوه زندگی موثر دانست. تغذیه سالم، عدم استعمال دخانیات و موادمخدر، ورزش، مدیریت استرس و سازگاری، مهارت حل مساله، مدیریت فردی و مهارت های خودآگاهی به عنوان مهم ترین عوامل شیوه زندگی موردتوجه هستند. در این نوشته سعی می شود به برخی از این عوامل بپردازیم.
برای آنکه بتوان مفهوم مدیریت استرس را درک کرد، باید ابتدا استرس را معنی کنیم. استرس یک تجربه هیجانی منفی است که با تغییراتی در جسم، روان و نهایتا رفتار فرد همراه می شود. این نکته مهم به نظر می رسد که استرس نتیجه ارزیابی فرد از آن موقعیت خاص است. برای مثال فرض کنید که در یک کوچه خلوت راه می روید. صدای پایی پشت سر خود می شنوید که به شما نزدیک می شود؛ اگر ارزیابی شما این باشد که صدای پای دوستی است که به شما نزدیک می شود احساسی که در شما ایجاد می شود بسیار متفاوت از زمانی خواهد بود که صدای پا را مربوط به فردی بدانید که می خواهد به شما آسیب بزند.
عوامل متفاوتی، تاثیرپذیری فرد از استرس را تعیین می کند. ویژگی های فردی و فرایند ارزیابی از عوامل مهم در این رابطه هستند. شاید بتوان به این ترتیب به خصوصیت های فردی که به مدیریت استرس کمک می کند، اشاره کرد. افرادی که احساس کنترل خود را از دست نمی دهند، خوش بینی بیشتری در برخورد با مشکلات دارند، در مواجهه با سختی ها می توانند حس طنز داشته باشند، در مقابله با استرس سازگاری بیشتری دارند و هدف یا معنای مشخصی را دنبال می کنند در مدیریت استرس موفق تر عمل می کنند.
● نفرین کمال گرایی و کوری هیجانی
کمال گرایی از صفاتی است که به طور کلی مورد تحسین قرار گرفته است ولی باید این نکته را در نظر داشت که معنای دیگر کمال گرایی این واقعیت می تواند باشد که چیزهایی که به دست آورده ایم، ارضاکننده نیست یا به عبارت دیگر هیچ وقت راضی نخواهیم بود. در واقع از آنجایی که هیچ چیزی نمی تواند از همه نظر کامل و کافی باشد کمال گرایی (یا شاید به عبارت بهتر «کامل گرایی») باعث می شود هرچه به دست می آوریم کم و ناکامل بوده و درنتیجه احساس رضایتمندی نداشته باشیم. در نتیجه کمال گرایی می تواند از عوامل جدی ایجاد استرس باشد.
مهارت خودآگاهی نقش بسزایی در سلامتی روان افراد بازی می کند. خودآگاهی را می توان قدرت افراد در شناسایی احساسات و هیجان ها، نقاط ضعف و قوت و نیازها و خواسته های خود تعریف کرد. در بسیاری موارد از آنجایی که افراد، شناخت کافی از حالت های روانی شان ندارند ناراحتی های روانی خود را به صورت درد های جسمانی با منشاء نامعلوم بروز می دهند و فرد ماه ها، سال ها و شاید برای همیشه به دنبال درمان بیماری جسمی خود می گردد. حتما با افرادی مواجه شده اید که کیسه ای دارو به همراه دارند و از این پزشک به آن پزشک مراجعه می کنند، با این خیال که دچار بیماری جسمی هستند. احتمالا از پزشک های معالجشان نیز شنیده باشند که دردها منشاء عصبی دارند.
این حالت را اصطلاحا «کوری هیجانی» یا به عبارت روان پزشکی «الکسی تایمی» می نامند. کوری هیجانی صفتی است که در برخی افراد با شدت بیشتری دیده می شود. فردی که چنین صفتی دارد، نمی تواند حالت های روانی درونی خود را به روشنی توضیح دهد. بیشتر از عبارات کلی و مبهم مثل «حالم خوش نیست»، «دلم گرفته» و «اعصابم خرابه» استفاده می?کند. او نمی تواند انواع حالت های روانی را مانند اضطراب، غم، حسد، خشم، کینه، سرخوردگی، احساس گناه، شرم، تحقیر، یأس، و... را در خود تشخیص و از هم افتراق دهد. در واقع فرد نمی تواند احساس های منفی یا مثبت خود را نامگذاری کند (الکسی تایمی در لغت یعنی «فقدان نام برای احساسات») و در واقع دچار نوعی «کوری هیجانی» است.
این ویژگی غیرطبیعی گاه در شرایطی که فرد امکان بروز احساسات خود را ندارد، ظهور می یابد. برای مثال کودکی را فرض کنید که از رفتن به مدرسه دچار ترس می شود. اگر به کودک این اجازه داده نشود که احساس ترس خود را بیان کند(مثلا در صورت بیان مورد تمسخر قرار گیرد یا تهدید شود یا...)، علایم به صورت دل درد، تب یا مشکلات دیگر جسمانی خود را نشان خواهد داد.
در بسیاری موارد این افراد برای مقابله با مشکلات زندگی به مصرف داروها پناه می آورند. در واقع شیوه حل مشکل و کنارآمدن با ناملایمات، صرفا استفاده از داروهای شیمیایی است. شاید یکی از علل مهم مصرف بیش از حد داروها در کشور شیوع این صفت باشد. از سوی دیگر مطالعه ها نشان می دهد که به علت چنین شیوه برخوردی با استرس ها، این افراد بیشتر در خطر مصرف مواد مخدر قرار دارند.
● تنها هوش کافی نیست
از مفاهیم پایه ای در خودآگاهی، موضوع اعتمادبه نفس است. اعتمادبه نفس ما تحت تاثیر عواملی مانند موفقیت ها و توانایی های ما، وضعیت ظاهری و نیز قضاوت افراد مهم زندگی قرار می گیرد. افرادی که از خودآگاهی بالایی برخوردار هستند کنترل مناسبی بر رفتارهای خود دارند و می توانند ابراز وجود داشته باشند.
این افراد احساس ارزشمندی و تعلق به گروه دارند و هدف مشخصی را دنبال می کنند. نباید از خاطر دور داشت که بنابر مفاهیم تکاملی، هوش را می توان قدرت بالای سازگاری و بقا دانست، در افرادی که خودآگاهی بالایی دارند توانایی سازگاری بالاست و می توانند تصمیم های درستی اتخاذ کنند. از سوی دیگر خودآگاهی پایین منجر به اختلالات روانی مانند اضطراب وافسردگی می شود و احتمال گرایش به سیگار و مواد مخدر را افزایش می دهد. باید درنظر داشت که ضعف درخودآگاهی باعث عدم کسب موفقیت می شود و با گرایش افراد به بزهکاری رابطه دارد.
نکته مهم برای ایجاد سبکی سالم در زندگی این است که باید به سمت تغییرهایی کوچک ولی پیوسته حرکت کرد. تصمیم برای تغییرهای بزرگ و ناگهانی در اغلب موارد محکوم به شکست هستند. باید در نظر داشت که جنبه های جسمی و روانی زندگی ما درهم تنیده اند و برای آنکه زندگی سالمی داشته باشیم، باید این جنبه ها را متعادل نگاه داریم.
نظرت چیه؟