اكثر تيك‌هايي كه تازه آغاز شده‌اند، مسير محدود و گذرايي دارند و به سمت اختلال جدي‌تري پيش نمي‌روند و حداكثر طيّ دوره‌هاي استرس‌آور عود مي‌كنند. معدودي از تيكها بيشتر از يك سال طول مي‌كشند.
تيك، يكي از شايع‌ترين مشكلات رواني است كه به گفته كارشناسان دلايل شيوع آن چندان مشخص نيست، ولي تخمين زده ميشود بين ۵ تا ۲۵ درصد كودكان در سنين مدرسه نيز نوعي از اختلال تيك را تجربه مي كنند.
تيكها حركات غيرطبيعي ناگهاني، مكرر، سريع و هماهنگي هستند كه معمولاً به راحتي قابل تقليد هستند.
حركات به صورتي مشابه مكرراً رخ مي‌‌دهند و بيمار قادر است به صورتي ارادي براي مدتي كوتاه آنها را مهار كند، اما اين امر ممكن است سبب اضطراب بيمار شود.
تيكها در نتيجه فشار رواني تشديد مي‌شوند و حين فعاليت‌هاي ارادي و تمركز فكري كاهش يافته و در خواب از بين مي‌روند.
دكتر عليرضا پيرخائفي، روان‌شناس و عضو هيئت علمي دانشگاه، تيكها را فعاليت‌هاي حركتي - صوتي مي‌داند كه به صورت ناگهاني اتفاق مي‌افتند و در آن، فرد توان مقاومت خود را از دست داده و ظاهراً مقابله با آن هيچ فايده‌اي نخواهد داشت.
وي، پريدن گوشه چشم، پرش در ناحيه گردن و حركات اضافه در شانه را از تيك‌هاي حركتي مي‌داند و در خصوص تيك‌هاي صوتي ابراز مي‌كند، در اين گونه تيكها علاوه بر تكان‌هاي عضلات، سيستم صوتي نيز (مانند صاف كردن گلو، خرخر كردن و بالا كشيدن بيني و …) درگير ميشود.
تيك‌هايي كه به تازگي آغاز شده‌اند، اغلب نياز به درمان ندارند.
توصيه مناسب به والدين و اطرافيان كودك مبتلا به تيك اين است كه توجهي به تيكها نداشته باشند، زيرا تمركز روي تيك، باعث تشديد آن ميشود.
اكثر تيك‌هايي كه تازه آغاز شده‌اند، مسير محدود و گذرايي دارند و به سمت اختلال جدي‌تري پيش نمي‌روند و حداكثر طيّ دوره‌هاي استرس‌آور عود مي‌كنند. معدودي از تيكها بيشتر از يك سال طول مي‌كشند.
تيك در آقايان سه برابر بيشتر از خانم‌ها است و تيك‌هاي مزمن بيشتر بين سنين ۶ تا ۱۲ سالگي ديده مي‌شوند.
تقسيم‌بندي:
تيكها را مي‌توان بر اساس ساده يا متعدد بودن، گذرا و مزمن بودن به ۴ گروه تقسيم كرد:
تيك‌هاي ساده گذرا:
در كودكي بسيار شايع‌اند و معمولاً پس از يك سال (اغلب طيّ چند هفته) خودبه‌خود بهبود مي‌يابند و عمدتاً نياز به درمان ندارند. تيك‌هاي حركتي معمول كه اغلب در حدود ۳ و نيم سالگي شروع مي‌شوند، به كودكان كمك مي‌كنند تا انرژي عصبي را آزاد كنند. ۷۵ درصد از كودكان، اين نوع تيك را در عرض ۶ ماه پشت سر مي‌گذارند.
اگر كودك شما گرفتار تيك شد، بهترين راه، ناديده گرفتن آن است. هيچ‌گاه او را سرزنش نكرده و يا تنبيه نكنيد. شما مي‌توانيد براي جلوگيري از تبديل شدن اين عمل به يك عادت، با تمرين كردن روش‌هاي پيشگيرانه، به كودكان‌تان كمك كنيد، ولي تيك‌هاي گذرا نبايد در برنامه كامل ترك عادت مورد توجه قرار گيرند.
تيك‌هاي مزمن:
اگر تيك بيش از ۱۲ ماه ادامه يابد، تيك مزمن محسوب ميشود. تيك‌هاي مزمن پايدار هستند و معمولاً انقباض ماهيچه در آنها بيش از حد و بسيار شديد است. اين تيكها مشخصاً به صورت حمله‌هاي دوره‌اي هستند و غالباً شدت آنها ماه به ماه، روز به روز يا حتّي ساعت به ساعت تغيير مي‌كند. در حقيقت، رفتار تيكي ممكن است براي هفته‌ها يا ماه‌ها كاملاً محو، اما دوباره ظاهر شود.
ممكن است در هر سنّي پديدار شوند، اما اغلب در كودكي شروع مي‌شوند. درمان در اكثر موارد لازم نيست. بايد به بيمار توضيح داد كه اين اختلال اهميتي ندارد.
تيك‌هاي ساده يا متعدد مداوم:
معمولاً از كودكي يا نوجواني و قبل از ۱۵ سالگي آغاز ميشود. در بسياري از موارد تيك‌هاي موردي روي مي‌دهد، اما بهبود كامل در خاتمه نوجواني رخ مي‌دهد.
سندرم تيك‌هاي حركتي و صوتي متعدد مزمن:
اين سندرم به نام پزشك فرانسوي‌اي كه نخستين‌بار اين بيماري را توصيف كرد، "سندرم ژيل دولا توره" ناميده ميشود.
اين اختلال معمولاً همراه با تحريك‌پذيري و وسواس است كه ميتواند موجب رانده شدن فرد از اجتماع شود و اين واكنش‌هاي اجتماعي منفي ميتواند فرد را به افسردگي دچار كند و حتّي در بعضي مواقع او را به سوي خودكشي نيز سوق دهد.
تيك‌هاي توره درصورت عدم درمان مي‌توانند به حالتي مزمن در فرد تبديل شوند.
در اين افراد حركات لب و دهان‌شان به گونه‌اي هست كه انگار حرف‌هاي ركيك به زبان مي‌آورند، در صورتي كه اين طور نيست.
بجز تيك‌هاي گذرا در ساير تيك‌هاي عصبي احتمال بازگشت وجود دارد.
علت‌ها:
زماني اعتقاد بر اين بود كه تيكها علائم بيروني احساسات سركوب شده و كشمكش‌هاي دروني‌اند. امروزه در بسياري از نقاط جهان آن را تركيبي از عوامل محيطي و زيستي مي‌دانند.
تيك تقريباً در يك سوم موارد، پايه ژنتيك دارد، اما در برخي حالات ممكن است اين عادت از طريق تقليد به دست آيد.
همچنين، مشخص شده است كه رفتارهاي تيكي در زمان فشارهاي عصبي افزايش مي‌يابد كه اين امر به "تيك عصبي" منجر ميشود.
در صورتي كه از وجود تيك‌هاي عصبي در كودك‌تان رنج مي‌بريد، نكات زير را مدّ نظر داشته باشيد:
كاهش فشار رواني:
به لحاظ اين كه رفتارهاي تيكي غالباً با فشار رواني تشديد مي‌شوند، مواردي را در زندگي كودك‌تان جست‌وجو كنيد كه ممكن است منشأ ناراحتي يا نگراني او باشند. مثلاً ببينيد آيا او تلاش مي‌كند كه از تكاليف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آيا انتظارات ورزشي او بالاست؟
براي كاهش تنش‌هاي احتمالي كودك و ايجاد آرامش و اطمينان در او، تا آنجا كه ممكن است موقعيت‌هاي فشارزا را از بين ببريد و با او مهربان باشيد. تعداد تيكها اغلب با كاهش فشار رواني، تقليل مي‌يابند.
چه بايد كرد؟
يكي از نكاتي كه دربارة انواع تيكها حائز اهميت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است كه باعث ميشود، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشايندي شود و خود را از انظار پنهان كند و در صورت افزايش بيش از حد اين اختلال، حتّي در رفتارهاي اجتماعي او نيز تأثير بگذارد.
اگر افراد با نشانه‌هاي طولاني‌مدت تيك مواجه شدند، بايد براي جلوگيري از اختلالات وسيع‌تر به روان‌‌پزشك يا روان‌شناس مراجعه كنند.
نظرت چیه؟
