اگر محل سوختگی به سرعت خنک شود، ممکن است عمق و وسعت ضایعه درحد قرمزی و التهاب سطحی باقی بماند و حتی تاولی هم ایجاد نشود. البته این مساله به نوع سوختگی و ماده ای که باعث ایجاد چنین مشکلی شده است، بستگی دارد.
از آنجا که مواجهه با سوختگی های حرارتی مانند سوختگی با آب جوش یا حتی پاشیدن مواد غذایی به سر و صورت، مشکلی تقریبا شایع در میان خانم هاست، سراغ دکتر بهروز باریک بین، قائم مقام مرکز تحقیقات کاربرد لیزر در علوم پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی رفتیم و پاسخ رایج ترین سوال هایی که در مورد سوختگی مطرح است، از او گرفتیم.
بعد از سوختگی و پیش از رفتن به مراکز درمانی باید چه کارهایی برای تخفیف علایم سوختگی انجام بدهیم؟
بهتر است ناحیه آسیب دیده را به سرعت خنک کنید. این کار می تواند با آب سرد یا رنده کردن خوراکی های خنکی مانند خیار و سیب زمینی روی قسمتی از پوست که سوخته است، انجام شود. خنک کردن نواحی سوخته پوست پیش از رفتن به مراکز درمانی، از عمیق شدن سوختگی و نفوذ عامل آن (مانند آب جوش یا همین مواد داغ داخل غذا) به لایه های زیرین پوست، جلوگیری خواهد کرد. اگر محل سوختگی به سرعت خنک شود، ممکن است عمق و وسعت ضایعه درحد قرمزی و التهاب سطحی باقی بماند و حتی تاولی هم ایجاد نشود. البته این مساله به نوع سوختگی و ماده ای که باعث ایجاد چنین مشکلی شده است، بستگی دارد.
به جز خنک کردن، راهکار دیگری هم پیش از رسیدن به مراکز درمانی توصیه می شود؟
بد نیست در راه رسیدن به بیمارستان، مقداری کرم زینک اکساید یا اکسید دوزنگ که باید در تمام خانه ها وجود داشته باشد هم روی محل سوختگی زده شود تا عمق ضایعه در صورت امکان کاهش یابد. استفاده از پمادهای سوختگی حاوی روغن ماهی هم می تواند برای بهبود وضعیت قسمتی از پوست که دچار سوختگی شده است، موثر باشد. در این پمادها هم از زینک اکساید که ماده ای بسیار اثربخش، پوشاننده و ترمیم کننده است، استفاده شده و معمولا این پمادها حساسیتی هم ایجاد نمی کنند. البته اگر سوختگی باعث چسبیدن لباس یا زیورآلات فرد به پوست او شده باشد، فقط باید ناحیه را خنک کرد و از آنجا که احتمال آسیب بیشتر پوست سوخته با جداکردن نادرست لباس و زیورآلات چسبیده به آن وجود دارد بهتر است که این کار در بیمارستان و به وسیله کادر درمانی انجام شود.
اگر شدت سوختگی به اندازه ای باشد که تاول های پوستی ایجاد شوند، چه باید کرد؟
تاول ناشی از سوختگی ممکن است ظرف چند دقیقه یا حتی چند ساعت، بروز کند و اندازه آن هم رفته رفته بزرگ تر شود. مهم ترین توصیه ما به افرادی که دچار تاول می شوند، این است که آن را نترکانند چون خود تاول، یک پانسمان کاملا استریل و طبیعی است. ترکاندن تاول باعث ایجاد زخم در ناحیه و افزایش خطر قرار گرفتن پوست در معرض عفونت های مختلف می شود؛ مگر اینکه مراقبت های درمانی بسیار شدید و دقیقی برای تمیز و استریل نگه داشتن آن قسمت از پوست انجام شود. یعنی قسمت زیر تاول که پس از ترکاندن و برداشتن پوست، حالا شبیه زخم شده است، باید هرروز با نرمال سالین شستشو داده و دوباره تحت شرایطی کاملا استریل، پانسمان شود. به همین دلیل هم توصیه ما به نترکاندن تاول است. در این حالت، می توان با روشی استریل و بهداشتی، آب داخل تاول را خالی کرد و اجازه داد تا پوست تاول به عنوان یک پانسمان بیولوژیک خوب، روی محل سوختگی را بپوشاند. این کار در کنار مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی و مراقبت از زخم می تواند سرعت درمان و ترمیم سوختگی را بالاتر ببرد.
از کدام داروهای موضعی برای تسریع ترمیم جای سوختگی باید استفاده کرد؟
داروهای موضعی مختلفی به این منظور در بازار وجود دارد؛ مثلا کرم سیلور سولفادیازین که قدرت ترمیم کنندگی خوبی دارد و می تواند روند بهبود جای سوختگی را سرعت ببخشد. ضمن اینکه استفاده از این کرم، می تواند نقش یک آنتی بیوتیک موضعی خوب را هم برای پوست آسیب دیده و در معرض عفونت بازی کند. پماد زینک اکساید هم خاصیت پوشانندگی و ترمیم کنندگی خوبی دارد. تجربه نشان داده استفاده از پماد آلفا هم می تواند برای ترمیم زخم های مختلف از جمله زخم و ضایعات ناشی از سوختگی، بسیار مفید و موثر باشد. بد نیست بدانید که یکی از مواد موثر موجود در پماد آلفا، گیاه حناست که قدرت بالایی در ترمیم جای سوختگی دارد. تجربه نشان داده زمانی که افراد دچار سوختگی برای چند روز متوالی پماد آلفا را روی ضایعات پوست خود می زنند و یک پلاستیک استریل هم به عنوان پانسمان روی آن قرار می دهند، تغییرات و بهبود چشمگیری در رفع یا خفیف شدن جای سوختگی یا زخم های خود می بینند.
استفاده از کرم سیکلفیت هم گاهی برای رفع جای سوختگی توصیه می شود. آیا استفاده از سیکلفیت به تنهایی هم می تواند موثر باشد؟
این به نوع ضایعه و شدت سوختگی بستگی دارد اما برای رفع نگرانی از ماندن جای زخم های ناشی از سوختگی، باید شب ها از پانسمان پلاستیکی پماد آلفا و روزها از پماد زینک اکساید و سیکلفیت استفاده کنید. سیکلفیت حاوی زینک اکساید و ترکیب های موثر دیگری است که همه در کنار هم باعث ایجاد محصولی با قدرت ترمیم کنندگی بسیار بالا می شوند.
آیا باید پانسمان با گاز استریل و باند روی پمادهایی که بر نواحی سوخته مالیده می شوند، قرار بگیرد یا نیازی به این کار نیست؟
بیشتر این پمادها، به خصوص آنهایی که حاوی زینک اکساید هستند، خاصیت پوشانندگی دارند و نیازی به قراردادن باند و گاز استریل روی آنها نیست. البته اگر فرد آسیب دیده بخواهد از خانه خارج شود، باید برای پیشگیری از تماس قسمت های سوخته و زخم پوست با آلودگی هوا و سایر آلودگی های محیطی، با پانسمان مناسبی روی ضایعات را بپوشاند.
شستشوی ضایعات باید چگونه باشد؟
زخم ها و ضایعات ناشی از سوختگی باید روزانه با نرمال سالین، شامپو بچه یا صابون های ملایم شسته شوند. استفاده از محلول های خشک کننده مختلف مانند پرمنگنات برای خشک و ضدعفونی کردن قسمت هایی از پوست که دچار تاول شده است هم زیر نظر پزشک معالج ضروری است. زمانی که سوختگی، مرطوب و دارای ترشح است، همیشه امکان ایجاد عفونت روی ضایعات و تشدید مشکل بیمار وجود دارد. از این رو، شستشو، تمیز نگه داشتن و ضدعفونی کردن ضایعات ناشی از سوختگی برای پیشگیری از عفونی شدن زخم ها تا بهبود و درمان آنها ضروری است.
نظرت چیه؟