از آنجا که هنوز مسئولیت رسمی نان آوری خانواده بر عهده مردان است بنابراین زنان خانه دار حتی بیشتر اوقات خود را در خانه و با فرزندان به سر می برند.
یکی از گزاره های پرکاربرد در مورد نسبت زنان و خانواده که معمولا شاه بیت نظریه پردازی همه کارشناسان این عرصه است، گزاره «محوریت زن در خانواده» می باشد. اینکه اساسا این گزاره چیست و چرا مطرح می گردد موضوع گفتگویی است که با سرکار خانم دکتر سمیه عرب خراسانی، جامعه شناس و عضو هیات علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان انجام داده ایم که متن آن را در ادامه می خوانید.
اینکه می گویند محور خانواده زن است یعنی چه؟ مگر زن چه جایگاهی در خانواده دارد که آنقدر مهم تلقی می شود؟
این سئوال از دو منظر قابل بررسی است. اول آنکه محور بودن زن در خانواده اهمیت نقش او و لزوم آموزش و حمایت را برای انجام بهتر مسئولیتش مطرح می کند و از منظر دوم به شخصیتی اشاره می کند که در هر گونه فقدان و کمبود در عرصه زندگی خانوادگی متوجه اوست. این نگاه محوری بودن زنان در خانواده را تبدیل به نگرانی برای آنان خواهد کرد.
خانواده مکانی است متشکل از یک مرد و زن و فرزندان. از آنجا که هنوز مسئولیت رسمی نان آوری خانواده بر عهده مردان است بنابراین زنان خانه دار حتی بیشتر اوقات خود را در خانه و با فرزندان به سر می برند. این طبیعی است که ارتباط بیشتر با افراد یا مکان خاص شناخت بیشتری از آن ها به فرد خواهد داد و بنابراین زنان شناخت بیشتری از اوضاع درون خانواده دارند. از طرفی زنان به عنوان همسر و مادر نوعی واسطه در انتقال خواسته ها و نیازهای خانواده دارد.
از منظر دیگر زنان مجهز به قوای عاطفی و احساسی نیز هستند. بنابراین تعدیل و تلطیف فضای ارتباطی خانواده میان فرزندان و میان فرزندان و پدران نیز از جمله تسهیلاتی که مادران ارائه می دهند. از آنجا که معمولا پدران کمتر در خانه حضور دارند و نوعی فاصله بین آن ها و فرزندان برقرار است.گاها مادران واسطه انتقال خواسته آن ها به پدران می باشند و اگر مخالفتی نیز باشد آن ها بهتر قادرند با استفاده از کلمات ملایم، آن را به فرزندان انتقال دهند؛ به نحوی که این ناکامی کمتر برخورنده باشد و اصطکاکی میان فرزندان و پدر به وجود نیاید و از طرف دیگر احترام پدر به عنوان مدیر خانواده محفوظ بماند. به این ترتیب فرزندان هم مدیریت ناکامی را می آموزند هم تابعیت از مراجع قدرت.در اغلب خانواده ها تنظیم برنامه های تفریحی، گردش های خانوادگی و تجربه طبیعت، برگزاری مهمانی های خانوادگی، برآورد امکانات خانواده برای داشتن چنین مراسمی و تنظیمات اقتصادی و صرفه جویی نیز از جمله مسئولیت هایی می شود که زنان به خانواده می دهند.حضور زنان در خانه و ارتباط بیشتر با فرزندان و نزدیکی آنان به مادر نه تنها الگوپذیری از او را آسان تر می کند بلکه آن ها شیوه رفتار مادر با دیگران از جمله پدر را از او می آموزند. در حقیقت فرایند اجتماعی کردن فرزندان و آماده کردن آن ها برای نقش های جنسیتی و اجتماعی را مادران شروع کرده و این فرایند تا زمان استقلال فرزندان و راهنمایی در حوزه زندگی فرزندان جوان نیز ادامه پیدا می کند.بر اساس آنچه گفته شده و با توجه به مقدمه ابتدایی در خصوص نحوه نگرش به این مسئولیت زنان بیانگر آن است که هر گونه قصور یا اشتباه در این زمینه خانواده را در معرض خطر قرار خواهد داد. این مهم بیانگر آن است که مادران برای انجام این نقش نیازمند آموزش، راهنمایی و هدایت هستند. این مساله با مقایسه مادری در وضعیت حاضر و گذشته و در نظر گرفتن پیچیدگی مسائل زندگی و فرزندان در زمان حاضر از اهمیت بیشتری برخوردار است.در زمان حال محدودیت های اقتصادی و نیازهای اقتصادی کاذب ناشی از ترویج مصرف گرایی که زنان و ذائقه زیباپسند و تنوع طلب آنان را هدف قرار داده است، بر لزوم آگاه سازی زنان از عواقب صرف هزینه های خانواده در این مسیر افزوده است. این مقوله سلامت اقتصادی خانواده را تامین و مدیریت آن را در شرایط کنونی به زنان می آموزد.
تاثیر سبک زندگی و شیوه رفتاری زنان در سبک زندگی سایر اعضای خانواده چقدر است؟ این تاثیرگذاری چرا و چگونه حاصل می گردد؟
همان گونه که گفته شد زنان نقش مهمی در مدیریت خانواده در ابعاد گوناگون بر عهده دارند. تصمیم و اولویت بندی در انتخاب موارد مربوط به خانواده در مجموع سبک زندگی خانوادگی را می سازد.به عنوان مثال اینکه مادری یک آشپزخانه فعال را در خانه داشته باشد و غذاهای خانگی و مقوی برای افراد خانواده تهیه کند و یا آشپزخانه های بیرون یا فست فود را ترجیح دهد نه تنها سلامت اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه در بودجه بندی اقتصادی خانواده نیز تاثیرگذار خواهد بود. بدیهی است پخت غذا در خانه علاوه بر اینکه از کیفیت و سلامت بیشتری برخوردار است، هزینه کمتری نیز خواهد داشت.اولویت مادران در ترجیح صرف هزینه های اقتصادی در مواردی که در آینده به کار فرزندان خواهد آمد مانند کلاس های ورزشی یا آموزشی یا تصمیم بر صرف این هزینه برای بازی های کامپیوتری برای اجتناب از مسئولیت رساندن و برگرداندن فرزندان به کلاس ها نیز مثالی در این زمینه است. حضور فرزندان در جمع و آموزش زندگی و مدارا با دیگر افراد بسیار متفاوت از بازی و سرگرم شدن با انیمیشن های کامپیوتری است که فرد را منزوی و بهره ایجاد روابط اجتماعی و همکاری با دیگران را کاهش می دهد.به نحوی می توان گفت تمامی تصمیمات مادران که با مشورت پدر یا به تنهایی گرفته می شود در تعیین نحوه زیست خانواده تاثیر می گذارد و فرزندان را نیز ادامه دهنده همان شیوه خواهند کرد. اگر چه امکان دارد که برخی از فرزندان بر خلاف شیوه والدین خود زندگی کنند اما در غالب موارد آن ها به شیوه والدین خود فرزندانشان را تربیت خواهند کرد.
تاثیر مادران در سبک زندگی از منظر دیگر نیز قابل بررسی است و آن اینکه در زمانی که فرهنگ ملتی در خطر تعرض و هجوم فرهنگ های بیگانه قرار گرفته است، این مادران هستند که با آموزش و آگاه ساختن شان از اثرات سوء این تهاجم حضور و آثار فرهنگ بیگانه را تعدیل یا حذف خواهند کرد. به عنوان مثال زمانی که مادران از تاثیرات سوء بازی های کامپیوتری بر ذهن و توانایی های اجتماعی فرزندان مطلع شوند در جهت محدود کردن میزان ساعات یا انتخاب نوع بازی و یا حضور بیشتر در محیط بازی های کودکانه در پارک ها یا طبیعت تاثیر سوء این سرگرمی جدید را کاهش خواهند داد.به این ترتیب می توان گفت تاثیر مادران در تعیین سبک زندگی خانواده در صورتی که در معرض اطلاعات صحیح قرار گیرند بسیار موثر و در غیر این صورت ناخودآگاه به ابزاری برای انحراف از سلامت جسمی تا سلامت اجتماعی تاثیرگذار خواهد بود.
نظرت چیه؟