کلید اصلی شیوه تربیتی مناسب درک شخصیت خلق و خوی کودک است تا در کنار آن بتوانید استعدادها و تمایلات او را بهتر شناسایی کنید.اما نمی توان گفت که یک راه قطعی برای همه موارد وجود دارد. هیچ شیوه صحیح و منحصر به فردی وجود ندارد که شما با استفاده از آن بتوانید یک کودک سالم را پرورش دهید. به هر حال شیوه های متفاوتی هستند که همه پدر و مادرها باید از آن ها آگاهی داشته باشند.
بر اساس تحقیقاتی که در زمینه نحوه برخورد با کودکان انجام شده، محققان به 4 شیوه تربیت دست پیدا کرده اند:
1- محبت کم، محدودیت کم
2- محبت کم، محدودیت زیاد
3- محبت زیاد، محدودیت کم
4- محبت زیاد، محدودیت زیاد
میزان و محبت و محدودیت هایی که در مورد تربیت کودکان به میان می آید، با نحوه برخوردی که والدین با فرزندان خود دارند، ارتباط مستقیمی دارد. والدین باید با محبتی که به فرزندان خود ابراز می کنند به آن ها احساس آرامش داده و به راحتی با آن ها ارتباط برقرار کنند و به گفت وگو بنشینند. هم چنین با محدودیت هایی که برای فرزندان خود قایل می شوند می توانند به صورت متعادل، غیرفعال و سلطه جویانه در برابر کودکان خود ظاهر شوند. به این معنا که می توانند عکس العمل متعادلی در مقابل رفتار کودک خود نشان دهند، یا نسبت به رفتار او هیچ گونه عکس العملی از خود نشان ندهند و یا نهایتا عکس العمل تندی نشان داده و به صورت سلطه جویانه در مقابل او ظاهر شوند.
اگر بخواهیم در یک کلام این روش ها را تشریح کنیم، می توانیم بگوییم واکنش غیرفعال هیچ کاری از پیش نمی برد، واکنش متعادل، شما و فرزند را به نتیجه دلخواه رسانده و هر دو موفق خواهید بود و واکنش پرخاشگرانه نیز در نهایت به کتک خوردن کودک می انجامد.
به هر حال همه پدر و مادرها به نحوی از این چهار روش استفاده می کنند و با بهره گیری از الگوهای رفتاری متفاوت، عشق خود را نثار کودکان کرده و با تعیین محدودیت ها، آن ها را در مسیر درست قرار می دهند. در حقیقت نتیجه تمام این تلاش ها رسیدن به تعادل است که هم در زمینه محدودیت ها و هم در زمینه محبت کردن باید مورد تامل و بررسی قرار گیرد.
اگر شما از شیوه محبت زیاد در تربیت کودکان خود استفاده می کنید، بنابراین به تبعیت از این روش باید بیشتر با آن ها صحبت کنید، وقت بیشتری را با آن ها صرف کنید و با دلیل و منطق برخورد کنید.
از سوی دیگر، والدینی که از روش قرار دادن محدودیت های زیاد استفاده می کنند، باید قبول کنند که قدری دیکتاتورانه با کودکان رفتار می کنند. این روش به زمان های قدیم، هنگامی که کودکان را تنبیه بدنی می کردند، باز می گردد. به هر حال هر گزینه ای را که انتخاب می کنید همواره باید به خاطر داشته باشید که هدف شما از تربیت کودکان، آموزش احترام گذاشتن متقابل به آن ها و آماده کردن آن ها برای پیروی از قوانین اجتماعی است.
از چهار شیوه ارایه شده باید تکنیکی را انتخاب کنید که خودتان به شخصه ارتباط بهتری با آن برقرار می کنید. به عنوان مثال اگر والدین شما از تکنیک قرار دادن محدودیت های زیاد برای تربیت شما استفاده می کردند و شما احساس می کنید که با این شیوه به بهترین نحو تربیت شده اید، بنابراین این امکان وجود دارد که خودتان نیز همین شیوه را در مقابل فرزندتان به کار گیرید. از سوی دیگر شاید به هیچ وجه با شیوه والدین تان موافق نباشید و ترجیح دهید تا از شیوه محبت زیاد در قبال فرزندان تان بهره بگیرید
تحقیقات، گویای این مطلب هستند که محبت و محدودیت زیاد خیلی بهتر از محبت و محدودیت کم عمل می کند. چرا که در صورت کم بودن میزان محبت و محدودیت، کودکان از شخصیت پایینی برخوردار می شوند. اغلب پدر و مادرهایی که بیشتر به فکر راحتی و آرامش خود هستند تا به فکر پرورش و تربیت کودکان، از این روش استفاده می کنند. در یکی از برنامه های تلویزیونی، مادری را نشان می دادند که ترجیح می داد هیچ کاری به کار فرزندش نداشته باشد، دلیلش هم این بود که ممکن است کودک از گفته ها و کارهای او برداشت منفی کند. "دکتر منل" در پاسخ به این مادر گفت:"چنین تصوری کاملا سطحی است و بیشتر می توان گفت که شما می خواهید وظایف خود را ساده کنید و هیچ ارزش و اهمیتی برای تربیت فرزند خود قایل نیستید." در پایان گفت وگو، مادر به اشتباه خود پی برد و تصمیم گرفت تا رفتار خود را به طور کلی در مقابل فرزندانش تغییر دهد.
زمانی که می توان از محبت فراوان استفاده کرد و کودکان را به راحتی در مسیر درست قرار داد، چرا به زور و اجبار متوسل شویم؟ خود شما هم دوست ندارید همه چیز به شما دیکته شود و تحت کنترل شدید دیگران قرار بگیرید. هیچ گاه زور و اجبار غیرضروری را به فرزندان خود تحمیل نکنید و کاری نکنید که حد و مرز، بیش از اندازه آن ها را خسته کرده و مجبور شوند تا دست به مخالفت های شدید بزنند.
باید تا جایی که می توانید عشق و محبت خود را نثار آن ها کنید و هر کجا که لازم بود حد و مرزهای مشخصی برای شان تعیین کنید. در موقعیت هایی که سلامت جسمانی کودک در معرض خطر قرار می گیرد و یا امکان بروز مشکلات جدی برای او وجود دارد، می توانید تا حدی از شیوه پرخاشگرانه و سلطه جویانه استفاده کنید. زمانی که کودکان ملزم به انجام کاری هستند، به عنوان مثال زمان خواب شان فرا رسیده و باید برای خوابیدن آماده شوند، باید با شیوه متعادل با آن ها برخورد کنید. واکنش غیرفعال نیز در مواقعی نظیر زمانی که کودک نوشیدنی خود را از دهان به بیرون می ریزد، کاربرد دارد. در چنین مواقعی به هیچ وجه نباید به روی خود بیاورید ولی می توانید طوری وانمود کنید که کودک تصور کند شما فکر می کنید کار او کاملا تصادفی بوده است. به این طریق او از تکرار مجدد این کار خودداری خواهد کرد. در این موقعیت نباید بر سر کودک داد بزنید و یا او را تنبیه کنید چرا که در صورت مشاهده چنین واکنشی او مجددا این کار را تکرار خواهد کرد. بر اساس موقعیت های مختلف شما ملزم به تغییر روش های تربیتی خود هستید. همان طور که در ابتدای این مقاله هم اشاره کردم، هیچ شیوه ای از پیش تعیین شده ای برای تربیت کودکان وجود ندارد. در هر حال او را دوست بدارید و با توجه به موقعیت های مختلف، متعادل، منفعل و سلطه جو باشید.
نظرت چیه؟
