آیا می دانستید خانم های ۲۰ تا ۶۰ ساله نسبت به آقایان بیشتر در معرض مبتلا شدن به سنگ کیسه صفرا هستند؟ آیا می دانید مشکلات کیسه صفرا در مادران باردار بعد از آپاندیسیت در رتبه دوم بیماری های نیازمند عمل جراحی قرار دارد؟ ۲ تا ۴ درصد مادران باردار پس از انجام سونوگرافی اولتراسونیک متوجه وجود سنگ کیسه صفرا می شوند. اما کارکرد کیسه صفرا چیست و بارداری چه تاثیری بر روی عملکرد کیسه صفرا می گذارد؟

کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا عضو کوچکی است که در قسمت راست بدن و زیرکبد قرار دارد. کیسه صفرا محل نگهداری صفرای | تولید شده توسط کبد برای هضم چربی می باشد. با ورود غذا به معده کیسه صفرا برای شروع فرآیند هضم شروع به ترشح مایع صفرا به درون روده کوچک می کند. اگر شما از مشکلات شدید کیسه صفرا رنج می برید، کادر پزشکی ممکن است با عمل جراحی اقدام به خارج کردن کیسه صفرا کند. با توجه به اینکه کیسه صفرا یک عضو حیاتی نمی باشد، بدن شما می تواند خود را با شرایط عدم وجود کیسه صفرا سازگار کند. در زمان بارداری کیسه صفرا می تواند به دلایل مختلف آسیب پذیر باشد. راه های بسیاری جهت کاهش درد کیسه صفرا در زمان بارداری وجود دارد.

مشکلات کیسه صفرا در طول بارداری
مشکلات کیسه صفرا ناشی از عفونت، التهاب و انسداد می باشد.
- سنگ کیسه صفرا
عوامل مختلفی در تشکیل سنگ کیسه صفرا دخالت دارند مانند کم بودن میزان نمک صفراوی، زیاد بودن کلسترول در صفرا و یا عدم تخلیه کامل کیسه صفرا. سنگ صفرا معمولا از موادی مانند بیلیروبینات کلسیم کلسترول و کربنات کلسیم تشکیل می شود. هورمون پروژسترون تولید شده در زمان بارداری، باعث کاهش عملکرد بافت عضلانی بدن می شود. به همین علت میزان جریان خروجی صفرا کاهش یافته که این ام می پیدایش عوارضی همچون تولید سنگ صفرا، عفونت و التهاب کیسه صفرا می گردد.
- نشانه ها
چنانچه در طول بارداری کیسه صفرا شما دارای سنگ باشد، ممکن است تا مدت من یک ساعت بعد از خوردن وعده غذایی چرب عوارضی همچون تهوع، زرد شدن پوست، درد شدید سمت راست و بالای شکم و یا قسمت های میانی شکم که می تواند به صورت گرفتگی شدید عضلات شکم نیز باشد را داشته باشید. ادامه
دل درد می تواند نشان دهنده مشکلات حاد کیسه صفرا باشد.
- اشباع کلسترول در صفرا (كلستازیس)
به دلیل تولید زیاد هورمون استروژن در زمان بارداری، بیشتر در معرض مبتلا شدن به بیماری کیسه صفرا قرار دارید. سطح بالای هورمون استروژن باعث تجمع کلسترول در صفرا شده و از منقبض شدن کامل کیسه صفرا نیز جلوگیری میکند. کاهش سرعت انقباض کیسه صفرا کلستازیس نامیده می شود که به دلیل اشباع کلسترول در صفرا می باشد. این اشباع کلسترول ممکن است در داخل و یا خارج کبد اتفاق بیفتد. در این شرایط مشکلات ناگواری مانند پیدایش م************یوم در مایع آمنیوتیکی (تولید مدفوع توسط جنین)، تولد جنین مرده و یا زایمان زودرس رخ دهد.
- نشانه ها
 خارش شدید
 ادرار تیره رنگ
 زرد شدن پوست و چشم
 خستگی
 افسردگی
 از دست دادن اشتها
توجه داشته باشید نشانه های مشابه با کلستازیس در طول بارداری بسیار شایع بوده و به همین دلیل تشخیص آن دشوار می باشد.
- قولنج صفراوی (کولیک صفراوی)
قولنج صفراوی به دلیل انسداد مجاری کیسه صفرا رخ می دهد. چنانچه صفرا به دلیل وجود سنگ در مجاری، خارج شدن از کیسه صفرا را نداشته باشد، باعث ایجاد عفونت و التهاب کیسه صفرا می شود. کمبود باعث هضم نشدن چربی ها در روده کوچک می شود. این امر موجب درد شدید در قسمت بالایی و پشت می شود که ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. حتی ممکن است دچار تهوع و استفراغ شوید.
- رسوب لجنی کیسه صفرا
چنانچه میزان کلسترول موجود در کیسه صفرا بیشتر از خود صفرا شود، آنگاه به صورت ماده ای سفت و چسبناک در کیسه صفرا رسوب می کند. صفرا مانند صابونی است که ذرات چربی را حل کرده و به سمت مجاری گوارشی هدایت می کند. اگر به اندازه کافی صفرا وجود نداشته باشد، چربی به صورت ماده ای الزج در کیسه صفرا رسوب می کند. در بعضی موارد این رسوبات ضخیم شده و تبدیل به سنگ می شود و در موارد دیگر ناپدید می شوند. اگر این رسوبات باقی بمانند، دکتر برای شما اقدامات دارویی را تجویز می کند و یا اینکه ممکن است با عمل جراحی اقدام به برداشتن کیسه صفرا کند.
- چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
در بعضی مواقع شما بدون اینکه بدانید درگیر سنگ کیسه صفرا شده اید. در این حالت چون سنگ صفرا تاثیر خاصی در عملکرد کیسه صفرا نداشته، به عنوان سنگ های خاموش شناخته می شوند. اما اگر سنگ ها باقی بمانند، آنگاه مجاری کیسه صفرا را مسدود کرده و سبب بروز بیماری کیسه صفرا میشوند.
در صورت بروز نشانه های زیر سریعا اقدامات پزشکی لازم را انجام دهید:
 ادرار تیره رنگ
 رنگ روشن مدفوع
 زرد شدن پوست
 درد در قسمت بالای شکم به مدت زمان تقریبا ۵ ساعت
 درد زیر شانه راست
 درد پشت و بین شانه ها
 حالت تهوع و استفراغ
 احساس نفخ شدید
 عدم تحمل غذاهای چرب
 باد گلو و سوءهاضمه
 درد شدید هنگام تنفس عميق
در طول بارداری حواستان به مشکلات بالا باشد، در صورت مشاهده سریعا به دکتر خود خبر دهید. در بعضی مواقع این علائم در سه ماهه سوم بارداری و بعد از زایمان اتفاق می افتند. چنانچه شما به شدت دچار عوارض کیسه صفرا شوید، ممکن است این نشانه ها زودتر نیز رخ بدهند.

عوامل تشدید کننده مشکلات کیسه صفرا
عوامل زیر احتمال ابتلای شما به بیماری های کیسه صفرا مانند سنگ، قولنج صفراوی و ... را افزایش می دهد:
 سابقه خانوادگی در بیماری های کیسه صفرا
 وجود نشانه های بیماری کیسه صفرا قبل از بارداری
 وزن زیاد
 رژیم غذایی پر چربی و کلسترول
 دیابت
 نژاد (ساکنین آمریکا و افراد آمریکایی-مکزیکی در معرض خطر بیشتری هستند)

درمان مشکلات کیسه صفرا
 این احتمال وجود دارد که شما نشانه های بیماری کیسه صفرا را با بیماری صبحگاهی که در اولین دوره سه ماهه بارداری اتفاق می افتد، اشتباه بگیرید. اگر نشانه ها همچنان بعد از دوره سه ماهه اول نیز ادامه داشتند، دکتر ممکن است با انجام تست التراسونیک به بررسی مشکلات کیسه صفرا بپردازد.
 پزشک ممکن است احتمال وجود سنگ در مجاری کیسه صفرای شما را با استفاده از تست هایی همچون mri بررسی کند.
 آزمایش خون برای تشخیص مواردی مانند التهاب، عفونت مجاری صفرا پانکراس و سایر موارد مرتبط مورد استفاده قرار میگیرد.
 توجه داشته باشید آزمایشاتی مانند رادیولوژی کیسه صفرا، آزمایش هسته ای و سی تی اسکن در حین بارداری مجازو ایمن نمی باشد.
با توجه به نشانه ها و عوامل خطرزا پزشک شما بهترین روش درمان را انتخاب می کند.

درمان مشکلات کیسه صفرا در حین بارداری
بیماری های کیسه صفرا نیازمند درمان فوری می باشند، زیرا در صورت بروز نشانه های شدید بیماری هم شما و هم فرزندتان در معرض خطر جدی می باشید.

درمان های بدون نیاز به عمل جراحی
در مراحل اولیه تشخیص بیماری درمان تنها از طریق اقدامات دارویی می باشد.
 اگر نشانه های عفونت مانند تب ملایم، حالت تهوع، ادرار تیره رنگ، در بدن شما ظاهر گردید، پزشک ممکن است برای شما آنتی بیوتیک تجویز کند.
 اگر به علت بروز کلستازیس دچار خارش شده باشید، داروهایی جهت کاهش آن برای شما تجویز می شود و همچنین جنین تا زمان زایمان تحت مراقبت ویژه قرار می گیرد.
 در شرایط بروز قولنج صفراوی نیاز به بستری شدن در بیمارستان و تزریق سرم های وریدی جهت کنترل درد و جبران کم آبی بدن وجود دارد.

درمان های جراحی
در مواردی مانند عفونت و درد شدید، پزشک مجبور به خارج کردن کیسه صفرا با استفاده از عمل جراحی می باشد.
- تخليه کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی
سنگ صفرا به دلیل جلوگیری از تخلیه کامل کیسه صفرا باعث ایجاد عفونت شده و به همین دلیل نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن آن می باشد. اگرچه جراحی کیسه صفرا در زمان بارداری چندان توصیه نمی گردد، ولی روشی مطمئن برای خارج کردن کیسه صفرا وجود دارد. این روش به نام کلسیستکتومی شناخته می شود که شامل برداشتن کیسه صفرا به وسیله ابزار جراحی بسیار ظریف و از طریق ایجاد چند برش کوچک بر روی شکم می باشد. این روش جراحی بر اساس استانداردهای جامعه جراحان گوارش و آندوسکوپی در هر دوره سه ماهه بارداری قابل انجام است.
روش دیگر کلسیستکتومی باز نام دارد که در دوره سه ماهه سوم قابل انجام می باشد. این روش نیازمند ایجاد برشی عرضی در شکم جهت راحت خارج کردن کیسه صفرا بدون آسیب رساندن به رحم می باشد.
- درمان آندوسکوپی
بیماری کلدوكليتازیس به وجود سنگ در مجاری صفراوی اطلاق می شود. این سنگ ها به روش ercp آندوسکوپی برداشته می شوند.
بدین صورت که یک لوله نازک و قابل انعطاف از مسیر دهان به سمت ورودی مجاری صفراوی هدایت می شود. این لوله قابلیت تزریق داشته و همچنین مجهز به یک دوربین کوچک برای مشاهده بهتر سنگ ها می باشد. سنگ ها پس از مشاهده از طريق این لوله آندوسکوپی از بدن خارج می گردند. در طی انجام این روش، شکم بیمار جهت جلوگیری از آسیب رساندن اشعه ها به جنین کاملا پوشانده و محافظت می شود.

اقدامات پیشگیرانه جهت جلوگیری از وقوع بیماری های کیسه صفرا
درد کیسه صفرا می تواند غیر قابل تحمل باشد، بنابراین بهتر است قبل از جستجو نوع درمان اقدامات لازم را در جهت جلوگیری از ابتلا به بیماری های کیسه صفرا انجام دهید. این اقدامات شامل موارد زیر می باشند:
- کنترل وزن
کنترل وزن از بسیاری بیماری ها از جمله بیماری کیسه صفرا جلوگیری می کند. سعی کنید تغذیه سالم و به اندازه داشته باشید. زیاده روی در خوردن غذا هیچ سودی برای شما ندارد.
- تناسب اندام
انجام فعالیت های صحیح روزانه بسیار مفید می باشد.
تمرینات ورزشی خوبی مثل یوگا را انجام دهید. تناسب و انعطاف بدنی خود را برای جلوگیری از بروز بیماری ها حفظ کنید.
- کنترل دیابت
اگر شما مبتلا به دیابت بوده و همچنین تری گلیسیرید خون تان در سطح بالایی قرار دارد، بیشتر در معرض مبتلا شدن به سنگ کیسه صفرا هستید، لذا همواره سطح قند خونتان را تحت نظر داشته باشید.

رژیم غذایی مناسب جهت بیماری کیسه صفرا در طول بارداری
چنانچه شما درگیر بیماری های کیسه صفرا مانند سنگ صفرا هستید، یک رژیم غذایی مناسب می تواند در کاهش شدت عوارض این بیماری بسیار تاثیرگذار باشد.
- مصرف چربی را محدود کنید
مصرف غذای پرچرب باعث تحریک کیسه صفرا شده و در صورت وجود سنگ های بزرگ درد شدیدی را به همراه خواهد داشت. بنابراین عدم مصرف غذای پرچرب، نشانه های بروز بیماری را نیز کاهش می دهد.
به عنوان مثال مصرف ماهی و مرغ بدون پوست به جای گوشت قرمز می تواند بسیار مفید باشد. رعایت این موارد در رژیم غذایی احتمال بروز بیماری های کیسه صفرا را کاهش داده و به شما در حفظ تناسب اندام کمک می کند.
- مصرف بیشتر فیبر
سعی کنید بیشتر غلات، میوه ها و سبزیجات مصرف کنید. این غذاها به فرآیند هضم کمک کرده و از عفونت کیسه صفرا جلوگیری می کنند.
 روزی ۴ یا ۵ وعده میوه و سبزیجات مصرف کنید.
 از سبزی ها و میوه هایی مانند گوجه فرنگی و اسفناج به جای سس مایونز و پنیر در ساندویچ استفاده نمایید.
 زردآلوی خشک شده را به همراه جوی دوسر مصرف کنید.
 سبزیجات دارای برگ های تیره، انواع میوه، کلم پیچ، کلم بروکلی، و انواع مختلف توت و تمشک بسیار مفید می باشند.
- مصرف زیاد آب
مقدار زیادی آب بنوشید. مصرف آب زیاد باعث سم زدایی و پاک شدن بدن می شود. همچنین مصرف آب به فرآیند هضم و گوارش نیز کمک می کند. اما در نظر داشته باشید از مصرف نوشیدنی های شیرین و سوداها به علت وجود کالری زیاد دوری کنید و به جای آنها آب را با مقداری لیمو میل کنید.
- غذاهای ارگانیک و تازه میل کنید
غذاهای ارگانیک و تازه جایگزین بسیار مناسبی برای غذاهای فرآوری شده و تراریخته می باشند.
 از غذاهای فرآوری شده که شامل چربی های ترانس، مواد نگهدارنده و سایر افزودنی ها می باشند، دوری کنید.
 از مواد غذایی بسته بندی شده مانند کیک ها، چیپس، پفک و بیسکویت دوری کنید.
 از مواد مغذی مانند میوه ها تکه های سبزیجات و جوانه ها در تهیه اسنک استفاده کنید.

سوالات متداول
- آیا وجود سنگ صفرا برای جنین خطرناک است؟
بر اساس مطالعات انجمن بیماری های کلیه گوارش و دیابت آمریکا، بیماری های کیسه صفرا می توانند باعث بروز مشکلاتی در حین بارداری شوند. اگرچه سنگ صفرا خود به طور مستقیم بر روی جنین تاثیر نمی گذارد، اما عوارض آن مشکلاتی را برای جنین به وجود می آورد. تکرار موارد مزمنی مانند درد کیسه صفرا به مدت بیش از ۵ ساعت و علائمی مانند التهاب، عفونت، حالت تهوع و استفراغ می تواند شما را از خوردن غذا باز دارد که این امر موجب آسیب به تغذیه و رشد جنین می گردد.
- در صورت عدم درمان سنگ صفرا چه اتفاقی رخ می دهد؟
سنگ صفرا در صورت عدم درمان کامل آن باعث درد شدید در ناحیه کیسه صفرا می شود. همچنین باعث ایجاد التهاب کیسه صفرا و به دنبال آن کلستازیس می شود.
در موارد محدودی سنگ صفرا باعث ایجاد آبسه در کیسه صفرا می شود.
چنانچه سنگ صفرا در مجاری صفراوی مانع از رسیدن صفرا به سمت کبد شود، بیماری زردی رخ می دهد. همچنین ممکن است سنگ های صفرا مانع از تخلیه مایع پانکراتیک شده و باعث بروز التهاب در پانکراس شوند.
- آیا احتمال عود کردن بیماری های کیسه صفرا بعد از زایمان وجود دارد ؟
مشکلات کیسه صفرا تا ۲ الی ۴ ماه بعد از زایمان پدیدار نمی شوند. علت این این امر تغییر در سطح هورمون ها در بعد زایمان می باشد. اما در بعضی مواقع بیماری های کیسه صفرا بعد از زایمان نیز ظاهر می گردند.
 تغییر در سطح هورمون های بارداری بعد از زایمان
 کاهش وزن سریع
در صورت کاهش سریع وزن، کلسترول اضافی در صفرا باقی مانده و تبدیل به سنگ می شود.
- آیا بعد از خارج کردن کیسه صفرا از بدن امکان بارداری وجود دارد؟
بله شما می توانید بعد از عمل جراحی خارج کردن کیسه صفرا، دوباره باردار شوید. حتى خارج کردن کیسه صفرا در حین بارداری نیز امکان پذیر است. در نظر داشته باشید باید بعد از عمل استراحت کافی داشته و از انجام فعالیت های فیزیکی در دوران نقاهت خود داری کنید. هوشیارانه فرایند درمان را تحت نظر داشته باشید و همواره آب کافی بنوشید.

منبع: نی نی پلاس