آیا پاهای نوزادتان شبیه پاهای پدربزرگش خواهد شد، یا بینی باریک پدرش و یا موهای مجعد قرمز شما را به ارث خواهد برد؟
تمامی این موارد در ژن ها نهفته است.
هر مادری ممکن است روز تولد فرزندش در بیمارستان شاهد چنین گفتگوهایی باشد: «گوش های بچه به مادربزرگش رفته!»، «وای نگاه کنید! شبیه خاله اش می خنده!»، «نه، نه! سرتاپاش مثل باباشه!»
برای مثال، پسر همکارم بطور واضحی شبیه خودش بود، اما او می گفت: «کپی پدرش است!» در واقع، والدین سنتی بر این باورند که بر اساس بیولوژیکی نوزادان اغلب بسیار شبیه پدرشان هستند.
مادر همیشه می داند که کودک به او تعلق دارد، چرا که هیچ شکی نیست که از بدن خودش متولد شده است. اما، پدر هرگز نمی تواند صد در صد مطمئن باشد که کودک متعلق به اوست (جوامع دیگر). بنابراین شباهت او به پدر، همیشه به عنوان سندی برای اصالت کودک بوده است.
تنها مسئله این است که شباهت نوزادان به پدرانشان قابل اثبات نیست. همان طور که در دو پژوهش یکی در سال ۲۰۰۰ و دیگری در سال ۲۰۰۷ (که هر دو در روزنامه تکامل و رفتار انسان منتشر شد) اثبات شد، تنها راه تصدیق این موضوع، نظرات اطرافیان است که آن هم بشدت ذهنی است. در هر دو پژوهش، ناظرانی که هیچ وابستگی خانوادگی به پدر و مادر نوزاد نداشتند، عنوان داشتند که در حقیقت در سه روز نخست تولد، نوزادان بیشتر به مادرشان شباهت داشتند تا به پدر. اما، مادران کاملا برخلاف این نظر، معتقد بودند که نوزادان بشدت شبیه پدرشان هستند.

چگونه ژن ها شباهت و رفتار ما را تعیین می کنند؟
ما چگونه به والدین خود شباهت پیدا می کنیم؟ به نظر "نولن کینسلی" متخصص ژنتیک، ویژگی های ظاهری ما نتیجه کار توامان بسیاری از ژن هاست. حتی یک خصوصیت ساده مانند رنگ چشم آغازی پیچیده دارد و بوسیله ترکیب تعدادی ژن تعیین و تولید می شود.
بطور کلی می دانیم که در نهایت بچه شبیه یکی از افراد خانواده خواهد شد که ژن هایشان نسل به نسل به ما رسیده است. ژن ها از "دی ان ای" ساخته شده اند که خودشان حاوی چهار ترکیب شیمیایی آدنین (a)، تیمین t))، سیتوزین (c) و گوانین (g) هستند که در یک رشته خاص بهم زنجیر شده اند. رشته a، t ، g و c دستورالعملی است برای ساخت ترکیبات مورد نیاز عملکرد بدن هم چون، آنزیم هایی جهت هضم غذا، انعقاد خون در مواقعی که جایی از بدن بریده می شود و رنگدانه هایی که به پوست ما رنگ می دهند.
رشته دی ان ای که درون ژن ها قرار دارد و حامل اطلاعات ژنتیکی است، جهت تشکیل کروموزوم بطور مارپیچ بدور هم می پیچند. بیشتر انسان ها دارای ۲۳ جفت و بطور کلی ۴۶ کروموزوم هستند. یک اسپرم و یک تخمک هرکدام بطور مستقل دارای ۲۳ کروموزوم منفرد هستند. از اینرو در زمان لقاح یک انسان جدید، او از نیمی از اطلاعات ژنتیکی مادر (از تخمک) و نیمی از اطلاعات ژنتیکی پدر (از اسپرم) تشکیل خواهد شد.
این اطلاعات ژنتیکی خصوصیات شخصیتی هم چون، قد یا رنگ چشم را تعیین می کنند. برخی از این خصوصیات تنها از یک ژن گرفته می شوند، در حالی که بقیه ویژگی ها از ترکیب دو ژن شکل می گیرند و از آن جایی که هر فرد تقریبا دارای ۲۱۰۰۰ ژن متفاوت است، ترکیبات احتمالی بسیار زیاد خواهد بود. بطور مثال، برای تعیین رنگ چشم ۱۲ ژن باید فعل و انفعال داشته باشند. از این رو، زمانی که به مورد پیچیده ای هم چون هوش یا شخصیت می رسیم، غیرممکن است که آن را به یک ژن یا مجموعه ای از ژن ها مرتبط بدانیم. این متخصص ژنتیک می گوید: «تلاش برای دریافتن چگونگی ایجاد شباهت کودک به والدین یک بازی سرگرم کننده اما دارای روندی پیچیده است.»
آیا ژن های شما می توانند تعیین کنند که شما یک نابغه یا یک بازیکن توانمند فوتبال شوید؟ در حالی که ژن ها نقش مهمی را بر عهده دارند، اما محیط اطراف نیز بر توانایی ها و علایق شما تاثیر گذار است. این متخصص شرح می دهد: «علاوه بر خصوصیات ظاهری ویژگی های دیگری نیز در ژنتیک ما وجود دارند از جمله، رفتار و قوه عقلانی.» «تکامل این خصوصیات، دیگر به عهده ژنتیک نیست بلکه ساخته واکنش به محیط است. در حقیقت ترکیبی از ژن های عامل با ژن های دیگر و محیط موجب پی ریزی شخصیت می شود که تشخیص آنها بسیار دشوار خواهد بود».
تشخیص اختلالات ژنتیکی نیز دشوار است. خطا و یا جهش ژنتیکی موجب بروز بیش از ۴۰۰۰ بیماری در انسان می شود، اما جهش ژنتیکی که عامل بروز بیماری یا عارضه می شود به معنای رشد آن بیماری یا عارضه نخواهد بود. اغلب همکاری چندین ژن گوناگون با هم یا با محیط، قابلیت بیماری را افزایش می دهد.

پیش آگاهی موجب آمادگی می شود
بدیهی است که بیشتر والدین مایل اند تا از اختلالات و جهش های ژنتیکی در کودکشان جلوگیری کنند.جهش های ژنتیکی مثل بروز فیبروز کیستیک که منجر به بیماری ریوی می شوند را می توان پیش از باردار شدن بوسیله غربالگری (آزمایش ژنتیک قبل از بارداری) تشخیص داد. هم چنین اختلالات کروموزومی سندروم داون را می توان طی بارداری (غربالگری والدین) تشخیص داده و از بین برد. اما آیا همه مادران باید این این آزمایش را انجام دهند؟
بطور کلی خیر. زوج هایی که در سابقه خود یا خانواده شان دارای کودکانی با نقایص مادرزادی هم چون عقب مانده ذهنی، نابینا یا ناشنوای ناهنجاری کروموزومی یایک اختلال ژنتیکی هستند، باید غربالگری پیش از بارداری را انجام دهند.
البته آزمایش غربالگری دیگری در طی دوران بارداری انجام می شود که شامل انواع سونوگرافی، آزمایش های خون مادر و نوعی آزمایش جدید که تست غیرتهاجمی تشخیص پیش از تولد نام داردnipt) ا) انجام می دهند. در این آزمایش با محاسبه تعداد کروموزوم های موجود در خون مادر، دی ان ای جنین را آزمایش می کنند. بر اساس گفته این متخصص، «آزمایش خون و nipt همراه با سونوگرافی برای تشخیص احتمال ناهنجاری کروموزومی بویژه سندروم داون و تریزومی ۱۳ و ۱۸ انجام می شود.» «اگر پزشکان به یکی از این ناهنجاری های کروموزومی مشکوک بودند، برای اطمینان خاطر باید آزمایش تهاجمی تشخیصی پیش از تولد هم چون تست آمنيوسنتز را نیز انجام دهید.»
آزمایش nipt را می توان از اوایل هفته ۹ بارداری انجام داد. برای زوج هایی که در آنها ریسک داشتن فرزندی با اختلال ژنتیکی بالاست، روش تشخیص ژنتیکی قبل از کاشت نیز وجود داردpgd) ا) البته روی تمام جنین های زوج هایی که از طریق لقاح مصنوعی، خارج از رحم ((ivf باردار شده اند نیز تست اختلالات ژنتیکی از جمله فیبروز کیستیک، بیماری سلول داسی شکل، بیماری تای ساکس هانتینگتون و سندروم داون انجام می شود و تنها جنین هایی که هیچ کدام از اختلالات ژنتیکی را نداشته باشند کاشته می شوند.
آزمایش pgd امکان از پیش تعیین کردن خصوصیات کودک بر طبق اولویت های شخصی والدین را مهیا خواهد کرد که به «طراحی کودکان» معروف است. این نوع مهندسی ژنتیک می تواند منجربه انواع مشکلات اعم از اخلاقی و علمی شود.
اگر چه این کار در حال حاضر غیر ممکن است، دانشمندان هنوز کاملا نمی دانند که هر ژنی درون بدن انسان چه می کند و با دیگر ژن ها چه تعاملی دارد؛ و هیچ کس نمی داند ساخت کودکانی باهوش تر و یا ورزشکارتر چه زمانی به نتیجه خواهد رسید.

ژن های غالب و مغلوب
نظریه ژن های غالب و مغلوب مربوط به پایه گذار علم معاصر ژنتیک انسانی، "جورج مندل" می شود. او چگونگی انتقال وراثتی ویژگی های والدین را بوسیله انجام آزمایشاتی بر روی کاشت نخود دریافت. ژن ها جفتی هستند و مشخصه غالب زمانی بروز می کند که تنها یکی از ژن های جفتی نتیجه نهایی را تعیین کند. یک مشخصه مغلوب نیز زمانی به نتیجه می رسد که هر دو ژن جفتی برای این مشخصه یک دستور کار یکسان داشته باشند. اگر فقط یکی از این ژن ها این دستور کار را داشته باشد، آن مشخصه بوجود نخواهد آمد. به عقیده این متخصص ژنتیک یک زوج را در نظر بگیرید، یکی با چشمان قهوه ای و دیگری با چشمان آبی، یک فرضیه ساده وجود دارد و آن این است که رنگ قهوه ای چشم غالب و آبی مغلوب است. این بدین معناست که رنگ قهوه ای چشم می تواند نتیجه بروز دو ژن قهوه ای یا یک قهوه ای و یک آبی باشد. بنابراین، اگر کودک یک ژن قهوه ای و یک ژن آبی به ارث ببرد، چشمان او قهوه ای خواهند شد؛ و اگر او یک ژن آبی از هر دو والدین بگیرد، چشمانش آبی خواهند شد. با این حال و با وجود چنین ارتباطی نمی توان رنگ چشم را پیش بینی کرد، چرا که در تعیین رنگ چشم ژن های بسیاری مداخله می کنند.

منبع: نی نی پلاس