آشنایی با شیردهی

[aysam]

شیردهی پستانی تعاملی میان مادر و فرزند است و همزمان مهارت و شناخت شما و فرزندتان از یکدیگر رشد می کند. سازمان بهداشت جهانی (who) در اطلاعیه های رسمی خود درباره ی تغذیه ی نوزادان اعلام می کند که شیر مادر جایگزین ناپذیر است.

فواید برای بچه
این اطلاعات به معنای آن نیست که شما یا دیگران احساس گناه کنید، بلکه قصد آن دارد تا کمک تان کند که از روی آگاهی تصمیم بگیرید.
- بهترین غذا/ شیر مادر طی شش ماه اول زندگی نوزاد غذایی کامل است. این ماده شامل تمام مواد مغذی ضروری به میزان درست و ترکیبات مناسب برای رشد و نمو اوست. به همین علت است که فرزندتان در نیمه ی نخستین سال اول زندگی خود به هیچ چیز دیگر نیاز ندارد. او در روزهای گرم تابستان نیز به آب نیاز ندارد.
- مناسب برای شیرخوار/ شکم نوزادتان به راحتی شیر مادر را هضم می کند. به همین علت بچه های تغذیه شده با شیر مادر به ندرت دچار یبوست یا اسهال می شوند.
- ایمنی مضاعف/ مثل خون، شیر مادر مایعی زنده و مملو از سلول های سفید خون است. این سلول ها سربازان بدن هستند. تا زمانی که نوزاد با شیر مادر تغذیه می شود در برابر تمام میکروب هایی که شما از قبل در برابر آنها ایمن شده اید، حمایت می شود. شیر مادر آنتی بادی هایی را تامین می کند که از فرزندتان در مقابل میکروب های جدید پشتیبانی خواهد کرد، مثل انواع تب که عامل آن در اطراف ماست. حمایتی که شیر مادر فراهم می آورد، ضروری است، زیرا هنوز سیستم ایمنی فرزندتان نابالغ است.
- حمایت طولانی مدت/ پژوهش ها ثابت کرده است که شیر مادر حمایت طولانی مدتی در برابر بیماری هایی مانند مثل دیابت ها، آرتروز روماتوئید، بیماری های قلبی، آپاندیس و حتی خرابی دندان فراهم می آورد. شیر مادر در برابر برخی از سرطان ها نیز حامی است، مثل سرطان خون و سرطان غدد لنفی. شیر مادر در مقابل آلرژی های تنفسی، اگزما و آلرژی های غذایی نیز حمایت طولانی مدتی ایجاد می کند.
- حفاظت در مقابل چاقی/ شیردهی پستانی به شما در کاهش وزن کمک می کند. هم چنین احتمال چاقی و اختلال سوخت و ساز فرزندتان را کاهش می دهد. حتی بچه های تپل شیردهی پستانی شده به زودی چربی نوزادی خود را از دست می دهند و سرانجام نسبت به همسالان خود که با شیشه شیردهی شده اند، لاغرتر می شوند.
مغز فرزندتان باشیر مادر رشد بهتری می یابد/ شیر مادر غذای مغز است. چربی ها و اسیدهای چرب، آمینو اسیدها و لاکتوز موجود در آن رشد مغز را تحریک می کند.

بهترین شروع
پژوهش ها ثابت کرده است که اکثر نشانه های مهم برای شیردهی پستانی موفق انگیزه ی مادر است یعنی همان خواست او برای شیردهی پستانی. اگر شما و فرزندتان بهترین شروع را داشته باشید در روزهای نخستین تولد فرزندتان کمترین تنش را خواهید داشت.
- ساعت طلایی/ پس از زایمان هرچه زودتر فرزندتان شیردهی پستانی شود، بهتر است. در اولین ساعت، واکنش مکیدن فرزندتان به طرز شگفت انگیزی قوی است. بنابراین، بهتر است که نوزاد پس از زایمان فورا در تماس پوستی با شما قرار گیرد. کارکنان پزشکی می توانند آنجا او را خشک کنند و هر دوی شما برای گرم شدن پوشانده شوید. اکنون می توانید اولین غذای فرزندتان را به او بدهید و با حضور پرستاران در کنارتان، نیروی کمکی هم خواهید داشت و می توانید پس از اولین شیردهی پستانی، فرزندتان را آنجا نگه دارید. در تماس پوست به پوست تمام عملکردهای بدن او سریع تر تثبیت می شود: قند خون، تنفس و دریافت اکسیژن و تپش قلب. به علاوه، این محل به شکل شگفت انگیزی گرم است؛ حتی گرم تر از داخل محفظه ی بچه. اگر فرزندتان نارس یا دچار مشکلات پزشکی است، فورا پس از زایمان تماس پوست با پوست انجام شود. این عمل را مراقبت مادرانه ی کانگورویی می نامند.

وضعیت مناسب برای شیردهی و پستان به دهان گرفتن
شیردهی موفق به دو عنصر کلیدی بستگی دارد: وضعیت مناسب برای شیردهی و پستان به دهان گرفتن نوزاد. برای پیشگیری از مشکلاتی مثل آسیب دیدگی نوک پستان، گرفتگی مجاری شیر پستان، عفونی شدن آنها و کاهش تولید شیر ضروری است که در بهترین وضعیت قرار گیرید و پستان به دهان گرفتن درست انجام شود.
- گرفتن گهواره ای/ معمول ترین روش برای نگه داشتن و شیردهی بچه وضعیت گرفتن گهواره ای است. در این حالت بچه روی ران شما می ماند و سرش در میان شکاف بازوی بسته شما قرار می گیرد. این وضعیتی مناسب برای بچه های بزرگتر است، اما برای مادر و فرزندی که هنوز در حال یادگیری هستند مناسب نیست. چون سر فرزندتان در شکاف بازوی بسته ی شما قرار می گیرد و کنترل کمی روی آن دارید و دیدن آنچه اتفاق می افتد، دشوار است.
- گرفتن گهواره ای-عرضی/ اگر هنوز در حال یادگیری هستید، بهترین وضعیت برای نگه داشتن نوزاد، شیوه ی گرفتن گهواره ای-عرضی است. در این وضعیت، پستان خود را با دست موافق حمایت می کنید (مثلا دست چپ از پستان چپ حمایت می کند) و بچه را با دست مخالف نگه می دارید. دست خود را باز می کنید و می گذارید شانه و گردن بچه روی کف دست شما استراحت کند. به این ترتیب می توانید ببینید که چه اتفاقی می افتد و نوک پستان را به سمت دهان او هدف قرار می دهید. آرنج خود را برای راحتی روی دسته ی مبل یا بالشتکی قرار دهید.
- گرفتن توپ فوتبال/ این روش وضعیت عالی دیگری برای مبتدی هاست. فرزندتان روی شکم شما دراز نمی کشد، اما نزدیک شما و به حالتی قرار می گیرد که بدنش روی مچ دستتان قرار دارد. شانه و گردن او روی کف دست شما قرار می گیرد. پس از سزارین این وضعیت ایده آل است، زیرا به زخم هم فشار نمی آورد. فقط مطمئن شوید که فرزندتان به پهلو چرخیده است. شکم او باید به شما چسبیده باشد تا برای نوشیدن مجبور نباشد گردنش را بچرخاند.
- وضعیت نیمه متمایل/ اگر می توانید راحت دراز بکشید و شیردهی پستانی کنید. به این ترتیب، می توانید کمی استراحت کنید و حتی بخوابید و در همین حال فرزندتان را شیردهی کنید. به پهلو دراز بکشید. فرزندتان به پهلو روبه روی شما قرار داشته باشد و در حد امکان بدن او به شما چسبیده باشد. بالشی پشت خود قرار دهید و بالش دیگری را در میان زانوهای خود قرار دهید. پتوی لوله شدهای پشت بچه بگذارید تا در حالی که تغذیه می شود او را در همین وضعیت نگه دارید. اگر زایمان سزارین داشته اید، این وضعیت عالی است و راحت ترین وضعیت برای تغذیه ی شبانه است.

پستان به دهان گرفتن گام به گام
- گام اول/ آب بدنی خود را حفظ کنید
شیردهی پستانی شما را تشنه می کند، بنابراین، مطمئن شوید که بطری آب نزدیکتان است یا با فنجانی چای در دست شیردهی کنید.
- گام دوم/ آرام بگیرید
اکثر مادران در بهترین حالت روی صندلی یا مبل شیردهی می کنند در مقابل این وسوسه مقاومت کنید که با پای ضربدری روی تختخواب بنشینید، زیرا این حالت می تواند به وضعیت نامناسب و کمر درد بینجامد. راست قامت با بالشتکی در پشتتان بنشینید و بالش هایی نیز روی ران ها قرار دهید. کف پا را روی چهار پایه کوتاهی قرار دهید تا ران شما کمی بالا بیاید و با قرار دادن بالش ها زیر بچه او را تا سینه خود بالا بیاورید.
- گام سوم/ همیشه فرزندتان را به سمت پستان بیاورید، پستان را به سمت او نبرید
این توصیه ی مهم به این معناست که نباید روی بچه خم شوید. باید راست قامت بنشینید و با استفاده از بازوی خود او را به سطح پستان خود برسانید. اگر روی او خم شوید، به زودی به پشت درد دچار خواهید شد.
- گام چهارم/ همیشه شکم بچه باید به مادر چسبیده باشد
مطمئن شوید که همیشه بچه روی پهلوی خود راحت دراز کشیده است، و گوش، شانه و باسن او در یک خط مستقیم قرار داشته باشد. او همیشه باید طوری دراز بکشد که شکمش در مقابل بدن شما باشد تا برای یافتن نوک پستان مجبور نباشد سرش را بچرخاند.
- گام پنجم/ او را در وضعیتی بگیرید که نوک پستان در حالت طبیعی قرار داشته باشد
اطمینان یابید که دهان و بینی بچه در وضعیتی است که در آن نوک پستان به شکل طبیعی قرار می گیرد این زمانی است که با دست تان پستان را نگه نمی دارید. اگر برای گذاشتن نوک پستان در دهان بچه آن را بلند کنید یا به یک سمت بفرستید، در حالی که او سعی می کند، آن را در دهان خود نگه دارد موجب ناراحتی نوک پستان می گردد. اگر پستانی بزرگ و سنگین دارید یا اگر نوک پستان به سمت خارج متمایل است، این وضعیت طبیعی مشکل ساز خواهد بود. با قرار دادن پوشک نخی لوله شده ای زیر پستان این مشکل را حل کنید. اگر نوک پستان شما به طور برجسته ای به یک سمت متمایل است، استفاده از وضعیت توپ فوتبال آسان تر باشد.
- گام ششم/ از پستان خود حمایت کنید
در هفته های اول پس از تولد نوزاد، اکثر مادران باید طی شیردهی از پستان خود حمایت کنند. نوزاد هنوز در حال یادگیری است و کاملا نمی داند که چگونه باید بافت پستان را با دهان خود شکل بخشد و آن را نگه دارد. بهتر است خودتان هم کمکش کنید تا هر چند وقت یک بار نوک پستان از دهانش بیرون نیاید. حمایت شما از آسیب دیدگی نوک پستان پیشگیری می کند.
- گام هفتم/ موقع شیردهی پستانی به همبرگر فکر کنید
باید به یاد داشته باشید که نوزادان شیردهی پستانی می شوند، نه شیردهی نوک پستانی. به این معنا که فرزندتان باید بخش بزرگی از ناحیه ی تیره رنگ دور نوک پستان را به دهان ببرد. روشی خوب برای توضیح اینکه پستان به دهان گرفتن چگونه کار می کند، فکر کردن به پستان به عنوان یک دبل همبرگر بزرگ است. وقتی می خواهید این اندازه از همبرگر را بخورید (بدون کثیف کاری زیاد!)، چه می کنید؟ اول، همبرگر را بین شست و انگشت نشانه ی خود فشار می دهید. دقیقا همین کار را برای بچه انجام دهید: برای او همبرگر تخت تری فراهم آورید تا او بتواند آن را بهتر به دهان بگیرد و تا حد امکان پستان را به طور عمیق تر در دهان ببرد.
- گام هشتم/ زياد باز کن! فرزندتان باید در حد امکان دهان خود را باز کند تا پستان را به دهان ببرد
برای کمک به او فقط بانوک پستان لب های او را نوازش کنید. اگر از بالا به پایین نوازشش کنید، او باید چانه ی خود را کمی بالا ببرد تا نوک پستان در مقابل دهانش قرار گیرد.
- گام نهم/ اول چانه
نوزاد با آرواره ی پایین و چانه ی خود راهبری می کند. در نتیجه، او به شکل نامتقارن پستان را به دهان می گیرد. به سخن دیگر، نوک پستان را مستقیما به داخل دهان نوزاد نشانه نمی روید، بلکه به جای آن سقف دهان او را با زاویه ی تقریبی ۴۵ درجه هدف قرار می دهید.
- گام دهم/ بدن او را نزدیک به خودتان نگه دارید
اگر بینی او به بافت پستان فشار می آورد، با آرنج خود باسن او را به خودتان نزدیک تر کنید. اگر شکم او به شما چسبیده باشد، بینی او به طور خودکار باز می شود و می تواند به راحتی نفس بکشد.
- گام یازدهم/ پستان به دهان گرفتن را ارزیابی کنید
اگر شیوه ی پستان به دهان گرفتن صحیح باشد، در نتیجه شیردهی پستانی نباید آسیبی به شما برساند. البته در چند هفته ی اول پس از زایمان، حساس بودن این ناحیه عادی است، خصوصا در شروع هر شیردهی. برای اطمینان از قانون سی ثانیه پیروی کنید. اگر در ابتدا وقتی نوزاد پستان را به دهان می گیرد، نوک پستان ناراحت میشود، به آرامی تاسی بشمارید. تا آن زمان باید درد به طور زیادی یا بهبود یابد یا ناپدید شود. اگر بدون تغییر باقی ماند یا بدتر شد، باید نوزاد را از پستان خود جدا و دوباره شروع کنید. همیشه وقتی می خواهید بچه را از پستان جدا کنید، مکش را قطع کنید: انگشت کوچک خود را به آرامی وارد گوشه ی دهان نوزاد کنید یا چاندی او را به سمت پایین فشار دهید تا حالت مکندگی متوقف شود. سپس سریعا پستان خود را بیرون بکشید و از اول دوباره شروع کنید تا مطمئن شوید که این دفعه وضعیت پستان به دهان گرفتن او بهتر است.
- گام دوازدهم/ پیش از اینکه پستان دیگر را به او بدهید، بگذارید کار بچه با اولی کاملا تمام شود.
تشخیص محدوده ی زمانی برای شیردهی غیرممکن است، چون نمی توانید حدس بزنید که نوزاد برای چه مدت شیر نوشیده است. اما می توانید به او اعتماد کنید و زمان نوشیدن را به اختیار خودش بگذارید. بنابراین، قانون طلایی این است: اول بگذارید او با یک پستان کارش تمام شود، بعد پستان دیگر را به او بدهید. معمولا یا او سریعا به خواب می رود یا خودش از پستان جدا می شود. این زمان موقع خوبی است که هوای درون شکم کوچکش را خارج سازید و در صورت لزوم، پوشک او را عوض کنید. پس از آن می توانید پستان دیگر را به او بدهید. اگر هم آن را نمی خواهد، ایرادی ندارد، اما سعی کنید در هر نوبت شیردهی، دو پستان را به او بدهید. بگذارید از پستان دوم هر زمانی که خودش خواست، جدا شود. در شیردهی بعدی، از پستان آخری که شیر داده اید، شروع کنید.

زمان شیردهی نوزاد
به طور میانگین نوزادان حدود ده تا دوازده مرتبه در روز شیر می نوشند. اما این موضوع به معنای آن نیست که فرزندتان دقیقا هر دو یا سه ساعت یک بار شیر می نوشد. گاهی نوزادان تغذیه ی خوشه ای را ترجیح می دهند؛ تا از نظر عملی برای چند ساعت در روز بدون توقف روی (چسبیده به) پستان باشند، آن هم معمولا عصرها.
گریه کردن یکی از علایمی است که نوزاد برای نشان دادن گرسنگی خود از آن استفاده می کند. اما گریه کردن نشانه ی دیر شدن زمان تغذیه است. اگر فرزندتان را پیش از اینکه زیاد گرسنه (و به شدت مضطرب) شود، شیردهی کنید، او بهتر شیر می نوشد و به شیردهی بعدی دیرتر نیاز پیدا می کند.
به نشانه های تغذیه ی زودهنگام دقت کنید:
- نوزاد ناله می کند و وول می خورد.
- سر خود را به راست و چپ می برد.
- با سر خود به بالا و پایین اشاره می کند.
- دهانش مثل پرنده ها باز و بسته می شود.
- انگشت ها یا مشت خود را به دهان می برد و آن را می مکد.

مشکلات و راه حل ها
مشکلات شیردهی پستانی اعتماد به نفس مادران جدید را تخریب می کند و شیردهی پستانی را به مبارزه ای دردناک تبدیل می سازد. اما این مشکلات با دانش، کمک و حمایت دیگران از میان برداشته خواهد شد.
- نوک پستان آسیب دیده/ در اولین یا دومین هفته ی شیردهی حساس شدن یا آسیب دیدگی نوک پستان معمول است، اما طبیعی نیست که نوک پستان در طول مدت شیردهی دردناک باقی بماند. نوک پستان ترک خورده یا خونریزی آن نیز غیرطبیعی است. از آنجا که نوک پستان آسیب دیده یا ترک خورده به ندرت به خودی خود بهبود می یابد، از متخصصان کمک بگیرید. علت آن را پیدا و مداوایش کنید.
- تورم/ در چند روز اول پس از زایمان پری ناراحت کننده ی پستان بسیاری از مادران در گیرند. این زمانی است که آغوز (کلستروم یا شیر اولیه) به تولید انبوه شیر کامل تغییر می یابد. هنگام تورم، پستان ها حساس، سرخ و گرم هستند. بسیاری از مادران درد تپش دار یا تب ملایمی را تجربه می کنند.
برای بهبود روش های زیر را امتحان کنید:
 در هر موقع ممکن شیردهی پستانی کنید.
 کمی از شیر خود را بدوشید.
 بین شیردهی ها از کمپرس سرد استفاده کنید. کمپرس های مخصوصی برای این مقصود وجود دارد، اما پاکتی از نخود یا ذرت منجمد همان کارایی را دارد. هم چنین می توانید برگ کلم خنکی درون پستان بند خود قرار دهید.
 پیش از شیردهی به فرزندتان برای چند دقیقه حوله ی دستی گرمی را روی پستان خود قرار دهید یا آن را بدوشید تا شیر جریان یابد.
- مسدود شدن مجاری شیر و التهاب غدد پستان/ وقتی شیر نمی تواند بدون مانع از پستان جریان یابد، دو واکنش وجود دارد. اول، در آن ناحيه التهاب وجود دارد که سرخ، گرم و دردناک می شود. دوم، اگر گرفتگی خودش بهبود نیابد، شاید عفونی شود که به نشانه هایی مثل تب، خستگی، سردرد و بدن درد منجر می شود. این عارضه ورم پستان (یا ماستیتیس) خوانده می شود.
برای بهبود روش های زیر را امتحان کنید:
 با مشورت پزشک از ایبوبروفن یا پاراستامول استفاده کنید (که برای نوزاد ایمن است) تا با درد، تب یا التهاب رودررویی کنید.
 اگر به شکل مشهودی طی بیست و چهار ساعت بهبود نیافتید یا دچار تب شدید بودید (بالای 4/38 درجه ی سانتیگراد)، با پزشک مشورت کنید.
 اگر دچار مسدود شدن مجاری شیر یا التهاب غدد پستان هستید، شیردهی پستانی را متوقف نکنید. اگر اکنون فرزندتان را از شیر بگیرید، به احتمال زیاد دچار ورم چرکی پستان خواهید شد.

برفک (thrush)
این عفونت قارچی با رنگ صورتی براق مشخص می شود که حتی پس از هر شیردهی می سوزد و می خارد. برخی از مادران دردهای سوزان و تندی را هنگام شیردهی و حتی پس از تغذیه تجربه می کنند. نوزادان حتی در دهانشان نیز دچار برفک می شوند. مراقب لکه های سفید روی زبان یا داخل گونه ی نوزادان باشید. برفک باعث التهاب پوشکی نیز می شود که با لکه های سرخ ریز مشخص خواهد شد. برای برفک درمان های متفاوتی وجود دارد. پزشک، ماما یا داروساز مناسب ترین درمان را تجویز خواهد کرد.

جوانه های رشد
در مواقعی رشد نوزاد چنان سریع است که او برای یک یا دو روز بیش از اندازه ی روزانه ی خود به شیر نیاز دارد. این حالت را جوانه ی رشد می خوانیم. این حالت در هر زمانی می تواند رخ دهد، اما حدود ده تا چهارده روزگی، سه هفتگی، شش هفتگی و سه ماهگی معمول ترین موقع آن است. بهترین روش برای پرداختن به جوانه های رشد صرف بیست و چهار ساعت با فرزندتان در بستر است. آرام بگیرید، تمام مسئولیت های دیگر را کنار بگذارید و فقط فرزندتان را بنا بر خواستش شیردهی کنید.
شیردهی پستانی دوره ی احساسی شدید برقراری پیوند با فرزندتان است. سعی کنید از آن لذت ببرید و در صورت لزوم نیروی کمکی داشته باشید.

مادر نیز بهره مند می شود؟
- شیردهی پستانی بهبودی شما را نیز سرعت می بخشد/ وقتی فرزندتان پستان به دهان می گیرد، مغز شما هورمون اکسی توسین رها می سازد که به انقباض رحم پس از زایمان کمک می کند و خطر خونریزی را کاهش می بخشد. هم چنین این هورمون با پرولاکتین همکاری می کند تا احساس شما را بهبود بخشد. این هورمون ها آرامش بخش هستند و میل شدیدی برای بودن با فرزندتان را به وجود می آورند تا او را پرورش دهید و در آغوش بگیرید و با او پیوند برقرار کنید.
- شیردهی پستانی در زمان شما صرفه جویی می کند/ اگر چه در آغاز که هر دوی شما در حال یادگیری هستید و زمان بر است، اما مادران باتجربه قبول دارند که شیردهی پستانی بسیار راحت است. شیر مادر همیشه در دمای مناسب و به سادگی دسترس است و به جای صرف ساعت ها برای استریل کردن و آماده کردن شیشه ی شیر می توانید آن زمان را به استراحت بپردازید.
- شیر مادر مجانی است/ مجبور نیستید برای شیر خشک، شیشه ها با تجهیزات استریل کردن هزینه کنید.
- شیردهی پستانی برای بدنتان فوق العاده است/ البته عوامل کاهش وزن وجود دارد: بانوانی که شیردهی پستانی می کنند، بدون ایجاد محدودیت در کالری مصرفی، سریع تر کیلوهای اضافی خود را از دست می دهند. اما این همه ی فواید آن نیست. شیردهی پستانی مادران را در برابر سرطان های زنانه مثل سرطان پستان، رحم و تخمدان محافظت می کند و خطر آرتروز روماتوئید، دیابت نوع دو و بیماری های قلبی را کاهش می دهد. این کار از پوکی استخوان مادران نیز جلوگیری می کند.

نکاتی راهنما برای چند هفته ی نخستین
- براساس تقاضا شیردهی کنید
شروع و پایان آن را به دست فرزندتان بسپارید. بیش از ۹۵٪ از مواقع، شیردهی پستانی بهترین سیستم برای تنظیم تولید و تقاضای شیر است. اگر به این روش شیردهی کنید، اکثر بانوان بیش از حد کافی شیر تولید می کنند.
- در شش هفته ی نخستین نگران برنامه ای منظم نباشید
زیرا نیازها و خواسته های نوزادتان اهمیت بیشتری دارد. او هنوز از تقلب کردن، شیطانی کردن یا لوس شدن چیزی نمی داند. او را بر اساس خواسته اش شیردهی کنید، نزدیک خود نگه دارید و به او عشق و نزدیکی مورد نیازش را بدهید. به یاد بسپارید که شیر مادر در نود دقیقه هضم می شود، پس واقع بینانه نیست که انتظار داشته باشید، نوزاد فقط هر چهار ساعت یک بار تغذیه شود یا هفته های نخستین تولدش، تمام شب را بخوابد.
- به یاد داشته باشید که مدفوع بچه های شیردهی پستانی شده آبکی و اکثرا مایع است
پس جای نگرانی نیست و فرزندتان اسهال ندارد. رنگ آن معمولا زرد خردلی است (این حالت پس از جاری شدن شیر کامل شما و خروج م************یوم تیره رنگ اتفاق می افتد) و شاید تکه های کوچکی نیز درون آن باشد. اما غیر معمول نیست که نوزاد شیردهی پستانی شده هر چند وقت یک بار پوشک سبز رنگی نیز داشته باشد.

منبع: نی نی پلاس