درد زایمان و چگونگی موفقیت در مدیریت آن را درک کنید.
اکثر بانوان باردار چنان از درد زایمان هراسانند که قید زایمان طبیعی را می زنند. این ترس از نظر جسمی و روحی مانعی بزرگ برای تجربه ی مثبت زایمان است. اغلب بانوان از درد زایمان می ترسند و غافل از آنند که روش های بسیاری برای مدیریت این درد وجود دارد، به ویژه هنگام زایمان. بسیاری از بانوان نمی دانند که ساز و کاری درونی دارند که به آنان کمک می کند تا با درد زایمان کنار بیایند. اما متاسفانه وقتی با مادران دیگر درباره ی آن گفت و گو می کنند، نتيجه ی آن دوری از روند طبیعی زایمان و کاهش اعتماد به نفس آنهاست.
در بسیاری از فرهنگ ها، درد زایمان طبیعی و ارزشمند شناخته می شود. اما امروزه اغلب بانوان درد زایمان را غیر ضروری و ناخواسته می دانند و متوجه نیستند که این درد مقصود بسیار خاصی دارد. توضیح درباره ی درد زایمان پیچیده است، زیرا مشابه هیچ چیزی نیست که تا کنون احساس کرده اید. مفهوم این درد برای هر خانمی منحصر به فرد است. چگونگی تجربه درد زایمان به عوامل بسیاری در ارتباط است، مثل محیط، میزان انرژی، وضعیت احساسی مادر و نیز افراد پیرامون و رفتار آنان نسبت به درد. یعنی خانمی که بسیار مضطرب است، احتمالا به بدترین حالت درد را احساس می کند.

چرا زایمان آزاردهنده است؟
چرا زایمان دردناک است؟ زیرا زایمان به همکاری و تلاش بسیاری از بخش های بدن نیاز دارد. درد هنگام زایمان به طور پیاپی تغییر می کند، در مکان، طول مدت، شدت و تعدد.
درد زایمان با گرفتگی های رحم همراه است. رحم و دهانه ی آن عصب هایی دارند که به کشش و کمبود اکسیژن حساسند. از آنجایی که روند زایمان مستلزم کشیده و باز شدن گردن و دهانه ی رحم است، اغلب گرفتگی های رحم باعث احساس درد می شود که شاید تا بالای ران و اطراف پشت نیز گسترش یابد. در هر انقباض، کمبود موقتی اکسیژن موجب می شود که انتهای عصب ها آزرده شوند. این یکی از عللی است که تنفس به درد زایمان کمک می کند. بنابراین همان طور که به ماهیچه های در حال کار اکسیژن می رسانید، درد کاهش می یابد.
ماهیچه های کف لگن و میان دوراه نیز دارای اعصاب و گیرنده های درد بسیاری هستند. وقتی این ناحیه با انقباض ها تحریک می شود، از طریق ستون فقرات به مغز پیام هایی می رسانند که به عنوان درد ثبت می شوند. فشار وزن بچه داخل رحم به پایین کمر و استخوان خاجی نیز باعث درد می شود. این ناحیه از بدن اعصاب زیادی دارد و وقتی به آن فشار می آید، دردناک می شود و مسبب پشت درد تیز و ناراحت کننده ای است. همان طور که بچه از مجرای زایمان سرازیر می شود، بر مقعد فشار زیادی می آید. نزدیک به زایمان، واژن باز شده و تا حد امکان کشیده می شود و این عمل باعث سوزش یا احساس درد خواهد شد. گرسنگی، کمبود آب بدن و حتی مثانه ی پر نیز می تواند درد هنگام زایمان را افزایش دهد. وضعیت گرفتن ناصحیح، تنش و نبود آگاهی از این روند نیز می تواند درد را فزونی بخشد. مسبب دیگری که برای افزایش درد شناخته شده، خود ترس است.

تحمل درد
چهارچوب درد درجه ای است که در آن متوجه می شویم که درد داریم. این معیار مقطعی است که محرکی (معمولا در رابطه با فشار یا حرارت) گیرنده های درد را فعال می سازد و احساس درد را تولید می کند. افرادی که چهار چوب دردشان کم است، به نسبت آنانی که چهار چوب دردشان زیاد است، زودتر و سریع تر درد را تجربه می کنند. از طرفی با ایجاد رفاه بیشتر نیز نمی توان چهارچوب درد را تغییر داد. تحمل درد درجه ی حداکثری از درد است که شخص می تواند تحمل کند. این درجه ای است که شاید دیگر در آن درد تحمل نشود. تحمل درد با چهار چوب درد (مقطعی که در آن شروع به احساس درد می کنید) فرق دارد. خوشبختانه با معیارهای رفاهی (آب، رایحه درمانی، تنفس) یا مسکن درد می توانید میزان تحمل درد را تغییر دهید.

درد همراه با هدف
بارداری درد و رنج نیست، اما دردی با مقصود یا هدف است، معنایی برای به پایان رساندن. تحمل درد بی مقصود دشوارتر است. به خود یادآور شوید که درد زایمان دردی مفید و سالم و بخشی از روند طبیعی است. انقباض های زایمان نشانه ای است که باید به محلی امن بروید و برای زایمان آماده شوید. ناراحتی زایمان نیز حامل پیامی برای شماست: حرکت کنید تا به تسکین درد کمک کنید. و در آخر، فرزندتان متولد می شود.
درد زایمان دائمی نیست، می آید و می رود و به شما زمان زیادی برای استراحت می دهد. طی مراحل زایمان همواره درد وجود ندارد و هنگامی که در بین انقباضات به استراحت می پردازید بدن شما غرق در هورمون هایی است که این روند را کنترل پذیرتر می سازد. با تولد بچه، این درد نیز متوقف می شود و ارزشمندترین هدیه به شما اعطا خواهد شد.

چه چیزی درد زایمان را تسکین می دهد؟
محیط حسی مثبت به شما احساس آرامش، آسایش و اعتماد به نفس می دهد. چنین محیطی این احساس را به شما می دهد که حمایت می شوید، مورد تشویق و عشق قرار می گیرید و اطمینان خاطر می یابید که مسیر همواری برای گذار از مراحل مشکل زایمان پیش روی دارید. اگر هنگام زایمان هم شما و هم نزدیکانتان بدانند که برخی رفتارها در هنگام زایمان طبیعی و مقبول است، دیگر از آنها پرهیز نمی کنید. در اوج سختی زایمان باید به شما اجازه داده شود تا احساستان را بیان کنید. باید آزادانه احساس کنید تا بدون ترس و شرم و خجالت عمل کنید. به این معنا که برای ناله کردن، تکان خوردن به عقب و جلو و چپ و راست رفتن و قرار گرفتن در وضعیت های متفاوت هنگام زایمان باید تشویق شوید. آنچه بدنتان به شما می گوید، همان را انجام دهید.

اطلاعاتی درباره ی پنج گزینه ی مسکن درد
1) اپیدورال
تزریق مسکن موضعی در فضای اپیدورال (درست بیرون کیسه ی مایع اطراف ستون فقرات شما)
- زمان استفاده: بهترین زمان تزریق اپیدورال زمانی است که در زایمان فعال هستید، بنابراین بی تحرکی، انقباض ها را پایان می بخشد و زایمان بدون درد را آهسته نمی سازد.
- تأثیر آن بر درد: اپیدورال ها در اکثر موارد بسیار موثرند. این ماده تنها شکل مسکن است که درد را کاملا تسکین می دهد. حدود %80 از بانوان تسکین موثر می یابند، در حالی که برخی هنوز هم درد را در نقاط مختلفی احساس می کنند. اپیدورال ها در بیمارستان های خصوصی در دسترس است. از این ماده معمولا در مراکز دولتی تجویز نمی شود.
- تأثیر آن بر شما و فرزندتان: تاثیر کامل اپیدورال به سی تا چهل دقیقه وقت نیاز دارد، گرچه بلافاصله پس از اینکه مسکن تزریق شد، تاثیر آن را احساس خواهید کرد. شاید فشار خون شما بیفتد که امکان دارد باعث مشکل برای شما و فرزندتان شود.
- میزان ایمنی: اپیدورال ایمن است، فقط باید فرد بسیار ماهری آن را تزریق کند. فقط یکی از هر هزار خانم دچار واکنش شدید یا مشکل می شود. خطرات و تاثیرات جانبی احتمالی کمی در رابطه با اپیدورال وجود دارد. اینها را باید در برابر فواید آن سبک و سنگین کرد.
- فواید: در مادری که درد زیادی دارد، تزریق اپیدورال می تواند تسکین دهنده ی خوبی باشد. همان طور که زایمان ادامه می یابد، این تسکین به سرعت گسترش می یابد. گاهی اپیدورال برای تحرک و راه رفتن نیز عرضه می شود. این نوع از اپیدورال به مادر اجازه می دهد در حالی که اعصابش بی حس شده اند، از تحرک و راه رفتن نیز بهره مند شود.
- مضرات: فقط در بیمارستان امكان تزریق آن وجود دارد. ضروری است که سرم به مادر وصل شده باشد. کتتر برای دفع ادرار به مادر متصل می شود. گاهی روند زایمان را آهسته می کند و به تحریک مصنوعی زایمان نیازمند می شوید. توانایی برای فعال ماندن متوقف شده است. طبق پژوهش ها، با استفاده از اپیدورال، احتمال زیادی برای زایمان یاری شده و اپیزیوتومی (برش در میان دوراه) وجود دارد.
ممکن است زمان زیادی را از دست بدهید و احساس سرگردانی کنید و از واقعیات دور شوید. این ماده بر سیستم اعصاب مرکزی اثر دارد.

2) پتدین
این داروی نارکوتیک که به طور صنعتی تولید می شود، مستقیما داخل رگ یا ماهیچه تزریق می گردد. این دارو در نیمه ی اولین مرحله ی زایمان داده می شود.
- زمان استفاده: بهترین زمان آن وقتی است که زایمانتان تایید شده است. هنگام تولد نوزاد را خواب آلود می کند. بنابراین، باید زمانی داده شود که چهار ساعت از زمان زایمان باقی مانده است. بانوانی که بسیار مضطرب وناراحت هستند، با مصرف آن در اوایل زایمان تسکین می یابند.
- تأثیر آن بر درد: پتدین گیرنده های درد در مغز را مسدود می کند. بر اساس پژوهش های این ماده برای تسکین درد خوب نیست، اما تاثیر آرام بخش آن می تواند به این معنا باشد که در کاهش تنش مادر در انتظار مفید است. پتدین در اکثر بیمارستان های دولتی و خصوصی در دسترس است.
- تاثیر آن بر شما و فرزندتان: پتدین باعث سرگیجه و بی حالی می شود و امکان دارد تنفس را آهسته تر کند، زیرا آهسته جذب می شود و می تواند به حالت تهوع و استفراغ بیانجامد. طی بیست دقیقه تاثیر می گذارد و پس از یک ساعت تاثیر کامل آن احساس می شود. پتدین از جفت به سادگی می گذرد و اگر بچه به سرعت پس از استفاده از آن متولد شود، این ماده تنفس نوزاد را آهسته می سازد.
- میزان ایمنی: سال هاست که از پتدین استفاده می شود، و با وجودی که تاثیرات جانبی بسیاری دارد، ایمن محسوب می شود. نسبت به مادر خطرات بیشتری در رابطه با بچه وجود دارد.
- فواید: می تواند باعث آرامش مادری بسیار مضطرب شود و او را برای مدتی از تنش رهایی بخشد. به مادر اجازه می دهد که خصوصا در اوایل زایمان به راحتی نفس بکشد. این مسکن به مادر انرژی و توانی را می دهد که در مراحل بعدی زایمان به آن نیاز دارد.
- مضرات: ممکن است زمان زیادی را از دست بدهید و احساس سرگردانی کنید و از واقعیات دور شوید. این ماده بر سیستم اعصاب مرکزی اثر دارد.

3) هیدروکسی زین
هیدروکسی زین (aterax) ضدحساسیتی است که به عنوان آرام بخش و مسکن نیز عمل می کند. این ماده در عضلات تزریق می شود.
- زمان استفاده: این دارو معمولا در اواخر مرحله ی اول زایمان داده می شود. این مسکن را می توان به تنهایی یا در ترکیب با پتدین مصرف کرد.
- تأثیر آن بر درد: وقتی در ترکیب با پتدین داده می شود، برای بهبود درد موثر است و به عملکرد طبیعی رحم یاری می رساند.
- تاثیر آن بر شما و فرزندتان: این دارو به خودی خود تاثیر مشابه پتدین را بر بچه ندارد. تاثیر آن بر مادر سرخوشی و سرمستی است.
- میزان ایمنی: هیدروکسی زین دارویی ایمن شمرده می شود که از تیزی درد می کاهد و به مادر آرامش می دهد.
- فواید: این ماده با رهایی ایندورفین (مسکن درد یا هورمون های احساس خوب) مداخله نمی کند.
- مضرات: شاید تاثیر تسکین درد آن مطلوب نظر مادر نباشد. زیرا این دارو صرفا تیزی درد را از بین می برد.

4) اینتونوکس
(اکسید نیتروژن و اکسیژن) %50 اکسید نیتروژن و %50 اکسیژن است که از طریق ماسک صورت یا دهان تنفس می شود.
- زمان استفاده: وقتی انقباض های منظم شروع شده از حدود باز شدگی چهار سانتی متری دهانه ی رحم استفاده می شود. پیش از مصرف آن زمان زیادی صبر نکنید، زیرا اگر فقط در مراحل انتهای زایمان استفاده شود، به اندازه ی کافی موثر نخواهد بود.
- تأثیر آن بر درد: تیزی درد را از بین می برد. این گاز به سرعت عمل می کند حدود بیست ثانیه. اینتونوکس با پیشگیری از ارتباط سلول ها با یکدیگر، مفهوم درد را کاهش می دهد.
- تاثیر آن بر شما و فرزندتان: این گاز از جفت به بچه منتقل نمی شود، و تاثیر جانبی شناخته شده ای ندارد، زیرا تاثیر آن بر مادر به سرعت از بین می رود و در بدن مادر تجمع نمی کند.
- میزان ایمنی: اکسید نیتروژن ایمن ترین گاز تنفسی موجود است که بر اعضای حیاتی اثر سمی ندارد. به این ترتیب، اکسیژن مصرف مادر دو برابر بیشتر از هوای معمولی است. مادر و بچه اکسیژن بیشتری دریافت می کنند که تاثیرات آن بر هر دو مفید است.
- فواید: در منزل و بیمارستان می توان از آن استفاده کرد. مادر میزان استنشاقی خود را کنترل می کند و مستلزم روندهای دردناک نیست و درنتیجه اگر آن را دوست ندارید، به سادگی می توانید آن را از شش هایتان خارج سازید.
- مضرات: شاید باعث احساس حالت تهوع شود. بسیاری از بانوان شکایت می کنند که این گاز چندان موثر نیست، خصوصا در مراحل انتهای زایمان. درد را از بین نمی برد، اما مفهوم درد را در مغزتان تغییر می دهد. تاثیر آن بر افراد پیش بینی ناپذیر است.

5) آب
قرن ها از آب به عنوان مسکن درد استفاده شده است. آب مفهوم درد در مغز را تغییر می دهد.
- زمان استفاده: اگر می خواهید در آب زایمان کنید تا زمانی که در زایمان فعال هستید صبر کنید (بین چهار تا پنج سانتی متر باز شدگی دهانه ی رحم).
- تأثیر آن بر درد: آب فشار بر ماهیچه های شکمتان را کاهش می دهد و به تولید ایندورفین کمک می کند. هرچه عمیق تر در آب باشید، تسکین درد بیشتر خواهد بود.
- تاثیر آن بر شما و فرزندتان: اغلب بانوان در آب آرامش، راحتی و در کنترل پذیری بیشتری را احساس می کنند. آب باعث می شود که احساس سبکی کنید.
- میزان ایمنی: اگر از آب برای تسکین درد هنگام زایمان استفاده شود، برای مادر و فرزند ایمن خواهند بود. بسیاری از نوزادان بدون تاثیرات بد در آب متولد شده اند.
- فواید: به مادر آرامش می بخشد و ممکن است نیاز او به داروهای تسکین درد را کاهش دهد. از آب در خانه یا بیمارستان استفاده می شود. از دوش نیز می توان استفاده کرد، گرچه تاثیر آن به اندازه ی حوضچه ی آب نیست.
- مضرات: باید ماما یا پزشکی به شما کمک کند که از زایمان در آب مطلع باشد. اگر در منزل زایمان می کنید، باید برای موارد اضطراری آمادگی داشته باشید.

منبع: نی نی پلاس