انسان ها در طول قرن های گذشته به رویاها و خواب ها علاقمند بوده اند، و برخی از آنها بر این باور بودند که خواب ها یک ابزار ارتباطی بین انسان و خدا می باشد.

همزمان با پیشرفت تکنولوژی، دانشمندان به یک شناخت بهتر از رویاها دست یافتند، هر چند که موضوعی بوده است که برای شناخت بهتر آن، تحقیقات و مطالعات گسترده ای انجام شده است.

یک نظریه مشهور در علوم اعصاب بیان می دارد که هیچ چیزی غیر از تکانه ها و تحریک های ذهن که در هنگام خواب صورت می گیرد، تاثیر قابل توجه و ارتباطی با زندگی بیدار و آگاهانه ما ندارد.

با این وجود، فروید و تعدادی از روان شناسان بر اهمیت رویاها در ایجاد یک شناخت نسبت به ذهن ناخود آگاه تاکید کرده اند. امروزه روان شناسی تکاملی، بر این نکته تاکید دارد که در حقیقت، رویا دیدن یک هدف می باشد.

یک نظریه ایجاد شده بیانگر این است که رویاها به افراد کمک می کند تا با ایجاد تغییرات در احساسات مربوط به گذشته خود، رویاها را بررسی و درمان کنند.

بر اساس این نظریه، احساساتی که در رویاها تجربه می شوند، واقعی هستند و هدف رویاها، به دست آوردن احساسات از رویا و تبدیل آن به خاطره می باشد.

بنابراین، عمل رویا می تواند به عنوان روشی برای تحریک و پردازش احساسات در نظر گرفته شود، هر چند که برای شناخت کامل پدیده رویا و نحوه استفاده از عمل رویاتحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا بتواند برای فرآیند درمانی مفید باشد.

نظریه عمل درمان

همانطور که در تعدادی از مدل های درمانی، از عمل رویا به عنوان بخشی از درمان استفاده می شود، عمل رویا هم با استفاده از چندین چارچوب نظری ایجاد شده است.

هر چند که مدل های اولیه، همانند روان کاوی فرودین و روش درمانی جانگین، بیشتر بر روی تحلیل خواب متمرکز شده اند، ولی در حد گسترده ای تحت تاثیر استفاده از عمل رویا در روان درمانی قرار گرفته اند.

برخی از نظریه ها به عنوان مبنا و پایه عمل رویا در دنیای امروز استفاده می شوند که عبارتند از:

• آدلرین:

رویاها تقویت کننده اطلاعات مربوط به شخصیت و سبک زندگی بوده و هم چنین بیان کننده نگرانی ها و مشکلات می باشند.

مضامین عاطفی مربوط به رویاها، منجر به پیشرفت عزت نفس شده و می تواند برای حل مشکلات به کار گرفته شود.

• گشتالت:

رویاها عبارت از پیام های هستی می باشند که توسط مغز ناهوشیار فرستاده می شود.

آنها برای کمک به افرادی و از طری تمرکز بر زمان و شرایط فعلی بکار گرفته می شود تا بخش های مختلف مربوط به رویا را یکپارچه و متحد الشکل کند.

• رفتاری شناختی:

رویا ها تحت تاثیر شناخت افراد قرار می گیرند. رویاها برای چندین هدف به کار گرفته می شوند که یکی از آنها کمک به افراد برای آگاهی یافتن نسبت به تفکرات منحرف شده و نادرست می باشد.

همچنین رویاها می توانند برای توسعه رهیافت مربوط به حل ریشه ای و اساسی مشکل به کار گرفته شود

• شناخت تجربی:

رویاها عبارت از مولفه های شناختی، عاطفی و رفتاری می باشند. این موارد جزو خصوصیات خواب بیننده می باشند و ادامه دهنده تجارب بیداری هستند.

رویاها به راحتی از طریق دیکشنری های رویا قابل کشف و شناخت نیستند، و بهترین منبع شناخت، خود فرد خواب بیننده هست که می تواند به خود آگاهی بیشتر دست یابد.


روش های استفاده شده در عمل رویا

کار گروهی: در مجموعه های گروهی، تسهیل کننده کار که به عنوان عمل کننده به رویا شناخته می شوند، تا زمانی که سوالات مطرح شده، پاسخ داده نشوند و مورد بررسی قرار نگیرند، هیچ نوع اقدامی نمی کنند.

در این شرایط، تسهیل کننده می تواند با استفاده از اظهار نظر و بدون هیچ نوع دخالتی اجازه دهد که خواب بیننده تفکرات خودش را در مورد تفسیر رویا بیان کند، و یک بازخورد و فید بکی را داشته باشد.

برای مثال، ممکن است یک عمل کننده به رویا (که در واقع رویا و خواب خود را بازی می کند) بگوید که "اگر این رویای من باشد، گربه می تواند نشانگر هیجان باشد".

در طول دوره کار گروهی، معمولا تفاسیر و توضیحات چند بعدی ایجاد می شود. در برخی مواقع، ممکن است خود رویا بیننده، تا زمانی که دوره به پایان نرسد، اهمیت توضیحات خود را درک نکنند.

روش درمانی تکرار تصویر:

روش درمانی تکرار تصویر (irt)، یک روش معمولی و متداول در رابطه با عمل رویای رفتاری شناختی است که در اغلب موارد، بیشترین کاربرد را در مورد افرادی دارد که رویاها و یا کابوس های تکراری دارند.

در irt، درمانگر تکالیف خانگی را برای شخص درمانجو تعیین می کند.

در اغلب موارد تکلیف خانگی، عبارت از باز نویسی کابوس های فعلی به مدت 20 دقیقه می باشد که به صورت روزانه می باشد. رویا و خواب آنقدر باز نویسی می شود که در نهایت پایان خوبی داشته باشند.

هدف عبارت استفاده از شناخت برای تاثیر بر فرآیند ایجاد رویا می باشد، که این امر در نهایت منجر به تغییر مضمون رویا، از طریق ابزارها و عوامل هوشیارانه می شود.

عمل رویای تجربی شناختی:

این نوع از عمل رویا دارای سه مرحله اصلی می باشد: بررسی، بینش و اقدام. در طول مرحله بررسی، رویا با حالت عصبانی بیان می شوند؛ تصاویر و نماد ها شناسایی می شوند؛ و جزئیات، احساسات و پیوستگی های موجود در رابطه با هر تصویر یا نماد مشخص می شوند.

در طول مرحله بینش، ارتباطاتی ما بین تصورات برقرار می شود. این ارتباطات می تواند شامل تجربه زندگی واقعی، موارد ایجاد نگرانی، و پویایی های شخصیتی باشد.

در طول آخرین مرحله که مرحله اقدام می باشد، درمانگر به شخص درمانجو کمک می کند تا تصمیم بگیرد که چه برخوردی با اطلاعات بدست آمده از رویای خود داشته باشند.

آنها می توانند تصمیم بگیرند که به صورت خلاقانه رویا را مورد پذیرش قرار دهند یا دوباره روی آن کار کنند، در زندگی بیداری و هوشیاری خود تغییراتی ایجاد کنند و یا عمل رویا را به صورت عمیق تر انجام دهند و به اطلاعات بیشتری در مورد آن دست یابند.

آموزش عمل رویا

بیشتر مشاوران و روان شناسان فارغ التحصیل شده از برنامه های این روش درمانی، یک مبنای بررسی را برای انواع مدل های عمل رویا ایجاد کرده اند.

با این وجود، مطالعات فارغ التحصیلی که به صورت انفرادی انجام گرفته باشند، محدود هستند.

با این وجود، برخی از برنامه های فارغ التحصیلی و ارائه دهنده مدرک، ارائه کننده گواهی نامه یا تخصص در مطالعات رویا، به عنوان بخشی از یک برنامه وسیع تر می باشند.

علاوه بر این، موسسه مطالعات رویا در کالیفرنیای جنوبی، ارائه دهنده برنامه های گواهی نامه دو سالانه برای استفاده از عمل رویا در مجموعه های بیمارستانی می باشد.

متخصصان علاقه مند می توانند برای دسترسی به اطلاعات بیشتر به آموزش، گواهی نامه، کارگاه ها و کنفرانس هایی مراجعه کنند که با نظارت وب سایت رسمی انجمن بین المللی مطالعات رویاها و خواب ها صورت می گیرد.

انتقادات و محدودیت های مربوط به عمل رویا

بر اساس مقاله ای که توسط نویسندگان مشترکی صورت گرفته است که خودشان توسعه دهنده عمل رویای تجربی شناختی بودند ، کلارا ای هیل و همکار او، سارا نوکس ، تعداد مطالعات مناسبی وجود دارد که از کارایی عمل رویا حمایت می کنند.

برای مثال، یک مطالعه که توسط راکو و همکاران (2000) صورت گرفت، نتیجه گیری کرد که روش درمانی تکرار و تقویت عکس و رویا، منجر به کاهش موارد کابوس وار در افرادی شده است که قربانیان تجاوز جنسی بودند.

علاوه بر آن، یک بررسی و مطالعه موردی که توسط ائودل – سیمون و هیلسنروث (2005) نتیجه گیری کرد که رویاها تحت تاثیر تجارب روان شناختی فرد قرار می گیرند.

در آخر، دیماگیو و همکاران (1997) نتیجه گیری کردند که میزان احساسات و هیجانات خوشحال کننده مربوط به رویاها، همراه با بهبود افراد درمانجو افزایش می یابد.

با این حال، یکی از انتقادات وارد بر عمل رویا، بخصوص در مورد عمل رویای تجربی شناختی، این است که برای تایید کارایی آن در مورد مشکلات سلامتی روانی در حال درمان، به مطالعات تجربی بیشتری نیاز وجود دارد.

بیشتر مطالعات عمل رویای موجود، بر مبنای مطالعات موردی یا اطلاعات یک دوره می باشد.

هر چند که این مطالعات امیدوار کننده می باشند، ولی به نظر می رسد که انجام مطالعات بیشتر در مورد عمل رویا در حوزه سروان شناسی پیشرفته می تواند مفید باشد.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه