«سرم گیج میرود، حتما کم خون هستم»، «فکر میکنم بیحالی من از کم خونیمه.» و... این حرفها را چندبار تا بهحال از خانمها و دختران اطراف خود شنیدهاید؟ واقعیت این است که بسیاری از خانمها و دختران جوان باور دارند که کمخون هستند اما اطلاعات کاملی در مورد مسئله کمخونی ندارند. اصلا کمخونی یعنی چه؟ چه افرادی مستعد ابتلا به کمخونی هستند؟ کمخونی را چگونه میشود تشخیص داد؟



کم خونی یا کم شدن هموگلوبین
کمخونی زمانی رخ میدهد که شما فاقد تعداد کافی سلولهای قرمز خون باشید. وظیفه سلولهای قرمز رساندن اکسیژن به سلولهای بدن است. سلولهای قرمز خون ممکن است دچار کاهش هموگلوبین باشند که پروتئینی است که رنگ قرمز سلولها ناشی از آن است. هموگلوبین نقش مهمی در انتقال اکسیژن توسط سلولهای قرمز دارد و هرگونه اختلال در آن میتواند بدن را با مشکل روبهرو کند. بهطور کلی حدود 10درصد از زنان و دختران از مشکل کمخونی (یا آنمی) رنج میبرند. این میزان در آقایان کمتر است.

وقتی خون بچه ها کم میشود
درکل حدود 15درصد از کودکان در 2سالگی دچار کمخونی میشوند. علت اصلی هم کمبود آهن در بدن آنهاست. افرادی که دچار کمخونی از نوع فقرآهن میشوند ممکن است میل به همه چیز داشته باشند، برای مثال ممکن است خاکخواری یا تمایل به خوردن یخ در آنها دیده شود. این حالت در بچهها هم دیده میشود. نکته مهم این است که اگر کمخونی در کودکان درمان نشود میتواند باعث مشکلات مغزی و تفکری شود.

همیشه خسته هستید؟ کمبود انرژی دارید؟
اگر به اندازه کافی میخوابید اما همیشه خسته هستید یا اگر برای انجام کارهای معمول و روزانه انرژی ندارید، ممکن است به کمخونی مبتلا باشید. کمخونی حتی ممکن است روی خلقوخو، حافظه و عملکرد ذهنی شما هم تاثیر بگذارد. درکل میتوان گفت که علائم کمخونی از مسائل خفیف و جزئی تا مسائلی که میتوانند زندگی را به خطر بیندازند متغیر است. علائم اصلی کمخونی عبارتند از:
ضعف و بیحالی
سرگیجه
پوست رنگپریده
سردرد
احساس سرما، گزگز یا بیحسی در اندامها
دمای پایین بدن
افرادی که کمخونی دارند با کمبود اکسیژن در خون و اندامهای بدن خود روبهرو هستند و درنتیجه قلب آنها بیشتر فعالیت میکند تا اکسیژن بیشتری به اعضا برساند. کمخونی مزمن میتواند باعث آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) تنگی نفس و درد در قفسه سینه شود.

چرا نوجوانان باید گوشت قرمز بخورند
نوجوانان بیشتر در معرض خطر کمخونی از نوع فقرآهن هستند. رشد سریع آنها میتواند علت کمبود آهن در بدن آنها باشد. در دختران جوان هم شروع دورههای ماهانه میتواند علت کمخونی باشد. رژیم غذایی نامناسب که در آن میزان آهن کم باشد میتواند کمخونی از نوع فقرآهن را رقم بزند.
یادتان باشد آهن موجود در سبزیها و حتی مکملها به اندازه آهن موجود در گوشت قرمز خوب جذب نمیشود. مشکلات دستگاه گوارش از جمله بیماریهای کرون و سلیاک هم میتواند مانع از جذب مناسب آهن و درنتیجه کمخونی شود. کسانی که تحت عمل جراحی لاغری توسط بایپس یا گذاشتن بالون در معده میشوند هم مستعد ابتلا به کمخونی از نوع فقر آهن هستند.
نکته: این موارد میتوانند مانع از جذب مناسب آهن موادغذایی شود.
لبنیات و سایر غذاهای حاوی کلسیم
مکملهای کلسیم
شربتها و قرصهای ضداسیدمعده

خونریزی: کم خونی
بدن برای ساختن سلولهای قرمز خون به ویتامین 12b و فولات نیاز دارد. اگر رژیم غذایی که در آن ویتامینها کم باشد باعث بروز کمخونی میشود. برخی حالتهای اتوایمون (که در آن بخشی از بدن علیه بخشهای دیگر وارد عمل میشود) مانع از جذب ویتامین 12b توسط دستگاه گوارش شده و در نتیجه باعث بروز کمخونی میشود.
گوشت، غلات صبحانه، سبزیهای سبز، میوهها و بسیاری از موادغذایی که امروز با این ویتامین غنی میشوند (مثل پستهها و نانها) منابع این ویتامین هستند. بیماریهای مزمن با وجود عفونت در بدن هم میتواند باعث کمتر شدن تولید سلولهای قرمز در بدن شود. درعین حال از دست دادن خون به صورت مزمن (از جمله به دلیل زخمهای گوارشی یا مشکلات ادراری و...) هم میتواند باعث کمخونی از نوع فقرآهن شود.
دختران جوان که دورههای ماهانه با خونریزی شدید دارند و کسانی که زخم دستگاه گوارش دارند در معرض این کمخونی قرار دارند.

چی بخوریم تا کم خونی نگیریم
با داشتن یک رژیم غذایی مناسب میتوانید از بسیاری از کمخونیها جلوگیری کنید. غذاهای حاوی آهن عبارتند از گوشت قرمز، جگر، ماهی، توفو و مغزها، سبزیها با رنگ سبز تیره و میوهها، تخممرغها، لبنیات، اسفناج و موز که غنی از ویتامین 12b و اسیدفولیک هستند.
ویتامین c هم که در میوهها بهخصوص مرکبات و سبزیها پیدا میشود، برای جذب بهتر آهن به بدن کمک میکند. همچنین باید گفت، آهن زیاد در بدن میتواند مشکلات زیادی را موجب شود، برای مثال تزریق خون مکرر (مثلا در بیماران تالاسمی) گاهی هم مصرف زیاده از حد قرصها و مکملهای آهن میتواند باعث تجمع بیش از حد آهن در بدن شود تجمع آهن در بافتهایی مثل کبد، قلب و پانکراس میتواند آنها را با مشکل روبهرو کند و این ارگانها را از کار بیندازد. با خارج کردن کمی خون از بدن (مثلا با حجامت) یا برخی داروها میتوان آهن زیادی موجود در خون را برداشت.


چرا باید قرص آهن را با ویتامین c بخوریم؟
پس از شک کردن به کمخون بودن باید یک آزمایش خون ساده انجام شود، اگر این آزمایش خون وجود کمخونی را تایید کرد آنگاه باید آزمایشهای تخصصیتر برای مشخص شدن نوع کمخونی انجام شود. اندازهگیری آهن موجود در خون و پروتئینی که به آهن در خون متصل میشود؛ میزان رتیکولوسیتهای خون- که نشان میدهد مغز استخوان چقدر سلولهای قرمز میسازد- و آزمایش تجزیه هموگلوبین بخشی از این آزمایشها هستند.
برای درمان کمخونی از نوع فقرآهن قرصهای آهن تجویز میشود. آهن از نوع فروس بهتر از آهن از نوع فریک جذب میشود، بهتر است که این قرصها همراه غذا، بهخصوص آب پرتقال و سایر موادغنی از ویتامین c مصرف شوند اما یادتان باشد که قرصهای آهن را با قرص کلسیم، قهوه یا چای که میتواند مانع از جذب آهن شوند، مصرف نکنید. درضمن هرگز قرص آهن را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید زیرا جمع شدن زیاد از حد آهن در بدن میتواند بسیار خطرناک باشد. کسانی که دچار مشکل کمبود ویتامین 12b هستند باید مکمل ویتامین 12b مصرف کنند.

زنان باردار باید مراقب باشند
حدود نیمی از زنان باردار طی دوران بارداری خود کمخونی از نوع فقرآهن را تجربه میکنند. برای همین تمام زنان باردار باید حداقل 27 میلیگرم آهن در روز مصرف کنند، البته مکملها هم ممکن است حاوی آهن باشند. تمام زنان باردار باید بهطور مرتب آزمایش خون بدهند تا مشخص شود به کمخونی مبتلا هستند یا خیر.