روان شناسی سلامت، که همچنین به عنوان روان شناسی پزشکی یا روان شناسی رفتاری هم معروف است، یک شاخه از روان شناسی می باشد که بر روی نحوه تاثیر عوامل زیستی، اجتماعی و روان شناختی بر روی سلامتی و بهزیستی متمرکز می شود.

روان شناسان سلامت تلاش دارند تا سلامت کلی فرد را ارتقاء دهند و از بروز بیماری ها مانع شوند.

• توسعه و نظریه

• بکارگیری روان شناسی سلامت در درمان

• روان شناسی سلامت به چه نحوی می تواند مفید باشد؟

• آموزش و گواهی نامه

• نگرانی ها و محدودیت ها

تاریخچه و توسعه

سلامتی یک نقش مهمی در سرتاسر تاریخ روان شناسی دارد.

در حقیقت، بیشتر طرفداران و پیشگامان روان شناسی، قبل از روان شناسی در زمینه پزشکی تحصیلات خودشان را شروع کرده بودند.

هر چند که در مورد روان شناسی، سلامت روانی بیشتر از سلامت فیزیکی مورد تاکید قرار گرفته است.

از دهه 1950، علاقه مندی به نقش سلامت روان در بهزیستی کلی افزایش یافته است.

معرفی و توسعه مدل عقاید سلامتی (hbm) توسط تیمی از روان شناسان، که ایروین روزن استاکبود جزو آنان بود، یک رویداد مهم در رشته روان شناسی در طول دهه 1960 بود.

Hbm که علت عدم واکسیناسینه شدن برخی افراد در برابر بیماری سل را توجیه کرده بود، پیشنهاد می دهد که احتمال مشغول شدن یک فرد در رفتارهای دارای تاثیر مثبت بر روی سلامتی ، تحت تاثیر عقاید آنها در مورد شدت بیماری و مستعد بودن آنها برای آن بیماری، هزینه ها و فایده های بکارگیری این رفتار و وجود داشتن راهنمایی هایی برای اقدام مناسب قرار دارد.

با مشغول به فعالیت شدن روان شناسان بیشتر در تاسیسات درمانی، کلینیک های مراقبت اولیه و آموزشگاه های پزشکی، تمرکز زیادی بر روی شناخت رابطه ما بین سلامت فیزیکی و روان شناختی صورت گرفته است.

در حال حاضر، روان شناسی سلامت یک شاخه ای از روان شناسی می باشد.

امروزه، روان شناسان سلامت بر روی ممانعت و درمان بیماری ها، بهبود سلامت کلی و بهبود سیستم مراقبت سلامتی تمرکز دارند.

همچنین برخی از روان شناسان، علاقه خاصی به شناخت نحوه مدیریت و بهبود بیماری های فیزیکی توسط افراد دارند.

بکارگیری روان شناسی سلامت در درمان

حتی درمانگرانی که به عنوان متخصصان روان شناسی سلامت شناخته نمی شوند، می توانند اصول مربوط به روان شناسی سلامت را در کارهای درمانی شان مورد استفاده قرار دهند.


برای افراد این یک امر غیر معمول نیست تا در مورد مشکلات و ترس هایشان نسبت به سلامتی خود در طول درمان بحث کنند و درمانگران می توانند در مورد نحوه تاثیر عوامل روان شناختی بر روی سلامت فیزیکی، آموزش لازم را ارائه دهند. زمانی که درمانگران افراد درمانجو را در مورد پیامدهای مشکلات سلامت روان، و یا نحوه تاثیر عوامل روان شناختی بر روی سلامتی آموزش می دهند، از جنبه های مربوط به روان شناسی سلامت استفاده می کنند.

ارتباط ذهن – بدن یک جنبه مهم دیگر از روان شناسی سلامت است که معمولا در طول درمان مورد استفاده قرار می گیرد و عبارت از بررسی رابطه بین عواطف افراد و رفتارهای آنها می باشد.

معمولا بحث در رابطه با این ارتباط مهم در طول درمان صورت می گیرد.

برای مثال، افرادی که دارای عادت غذا خوردن بیش از حد هستند، می توانند به کمک یک درمانگر بررسی کنند که چه عواطف و هیجاناتی منجر به تحریک عادت غذا خوردن بیش از حد در آنها می شود. همچنین تکنیک های از قبیل بازخورد زیستی ریشه در روان شناسی سلامت دارد.

سلامتی روان به چه نحوی می تواند مفید باشد؟

مشکلاتی که معمولا توسط روان شناسان سلامت درمان می شوند عبارتند از استرس، مدیریت وزن و یا درد، ترک سیگار، و کاهش روابط جنسی خطرناک یا رفتارهای سلامتی خطرناک هستند.

متخصصان سلامت می توانند به افراد درمانجو کمک کنند تا به منظور بهبود سلامت کلی و بهزیستی شان، رفتار های مشکل ساز خود را تغییر دهند.

به دلیل اینکه روان شناسی سلامت باعث می شود که افراد بتوانند تشخیص صورت گرفته را قبول کنند و برای مدیریت کاراتر، سبک زندگی خود را تغییر دهند، افرادی که اخیرا متوجه شده اند که شرایط پزشکی حادی دارند، می توانند از روان شناسی سلامت روان به صورت کارا استفاده کنند.

علاوه بر آن، روان شناسان سلامت می توانند به افراد دارای شرایط بیماری مزمن و حاد کمک کنند تا بهتر با بیماری شان مبارزه کنند.


روان شناسی سلامت از یک مدل روانی – اجتماعی – زیستی برای درمان استفاده می کنند، که باعث می شود عوامل زیستی، روان شناختی و اجتماعی تاثیر گذار بر روی بهزیستی مد نظر قرار گرفته شوند.

مدل روانی – اجتماعی – زیستی دارای کاربردهای گسترده ای در دنیای امروزی می باشد، چرا که اصلی ترین دلایل مربوط به بیماری و مرگ در طول زمان در حال تغییر است.

در قرون اولیه، بیشتر افراد در نتیجه عفونت ها و یا بیماری هایی از قبیل آنفلونزا و یا طاعون می مُردند و کنترل این قبیل از بیماری ها مشکل بود.

در حال حاضر، عمده ترین دلیل مرگ و میر ها عبارت از بیماری های مزمنی می باشد و دلیل بیشتر آنها انتخاب ها و رفتارهایی می باشند که تاثیر منفی بر روی سلامتی دارند.

مدل روانی – اجتماعی – زیستی که در روان شناسی سلامت مورد استفاده قرار می گیرد می تواند به افراد کمک کند تا رفتارهای خودشان را کنترل کنند و در نتیجه سلامت خود را بهبود ببخشند و از بیماری و مریضی ممانعت بعمل بیاورند.

آموزش و گواهی نامه

برای تبدیل شدن به یک روان شناس سلامت، ضروری است تا فرد درجه دکتری در رشته روان شناسی داشته باشد و یا دکتری پزشکی داشته باشد.

برخی از برنامه های آموزشی ارائه دهنده آموزش تخصصی در روان شناسی سلامت می باشند.

علاوه بر آن این امکان وجود دارد که فرد در ابتدا درجه روان شناسی عمومی به دست آورد و بعد از سپری کردن دوره انترن و یا روش های دیگر، آموزش تخصصی در روان شناسی سلامت را کامل کند.

همچنین روان شناسان سلامت باید برای استفاده از روان شناسی، در حوزه تخصصی خودشان متخصص باشند.

معمولا برای بدست آوردن مجوز های لازم، فرد باید یک یا چند آزمون را پشت سر بگذارند و دوره آموزشی خاصی را تحت نظارت افراد متخصص تکمیل کند.

محدودیت ها و نگرانی

روان شناسی سلامت یک حوزه وسیعی می باشد و نظریه های مختلفی در رابطه با مزایا و محدودیت های آن وجود دارد.

Hbm به دلیل عدم توجه به عوامل عاطفی که می توانند در تصمیم گیری مربوط به رفتار های مربوط به سلامتی تاثیر گذار باشند، مورد انتقاد قرار گرفته است.

علاوه بر آن، یک نکته مهمی که وجود دارد عبارت از این است که هیچ نوع روش درمانی به تنهایی نمی تواند منجر به بهبود شخص شود و همچنین روان شناسی سلامت در برخی از حوزه های خود با محدودیت مواجه است.

برای مثال، در مورد افرادی که دارای مشکلات سلامت نیستند، روان شناسی سلامت هیچ نوع کاربرد و فایده ای ندارد.

ترجمه و گردآوری : دکتر یاسر دادخواه