گاز گرفتن، زدن و چنگ انداختن کودکان به معنی روانی بودن آنان نیست. در حقیقت، این رفتار نسبتا طبیعی است.
اولین باری که دختر یک ساله ام کودک دیگری را گاز گرفت، آن را به عنوان تجربه ای طبیعی از ذهن خود پاک کردم و امیدوار بودم که این رفتار او تکرار نشود. چند هفته بعد، وقتی دیدم که با ورود فرزندم به محوطه ی بازی، مادران دیگر با هراس فرزندان خود را از آن محوطه دور می کردند، متوجه شدم که مشکلی در کار است. فرزندم بچه ای بود که صورت کودکان دیگر را گاز می گرفت.
وقتی او بچه های دیگر را گاز می گرفت و ما او را از این عمل باز می داشتیم، او می ایستاد و با صدای بلند می خندید. به این ترتیب، نگرانی من جدی شد. آیا این رفتارهای او اولین نشانه های یک بیماری روانی بود؟

خشونت مناسب سن
پس مراجعه به روانشناس معلوم شد که هیچ چیز غیر طبیعی، درباره ی رفتار دخترم وجود نداشت. در واقع این رفتار او تنها واکنشی غیر طبیعی به برخورد نامناسب من و با جرات می گویم، مادران دیگر با او بود. به گفته ی خانم ریچاردسون، نرس متخصص و نویسنده ی کتاب حواس بچه های نوپا، رفتار خشونت آمیز مثل کتک زدن، انداختن اشیا، لگدپرانی، گاز گرفتن و مو کشیدن بخش کاملا طبیعی از رشد بچه های نوپا در سنین یک تا سه است. خشونت با ترکیبی از ناتوانی در برقراری ارتباط، تمایل شدید برای استقلال و عدم کنترل محرک های ناگهانی آغاز می شود.
به گفته ی خانم ریچاردسون، خردسالان اگر احساس خستگی، گرسنگی و کلافگی کنند، اغلب کارهای ناخوشایندی انجام می دهند. به گفته ی "تاینل بورگر"، درمانگر رفتار خردسالان، از آنجایی که اکثر کودکان و بچه های نوپا دنیا را با قرار دادن اشیا در دهانشان کشف می کنند می تواند علت دیگری برای گاز گرفتن آنها باشد. در مورد دخترم هیچ یک از این علل صادق نبود. مشخص شد که رفتار ناخوشایند دخترم در زمین بازی به علت بدجنسی اش نبود. او فقط زمانی که هیجان زده می شد و از دیدن بچه های دیگر شاد می شد، گاز می گرفت. ظاهرا این روش او بود تا بگوید: "سلام! از اینجا بودنم و از دیدن شما بسیار خوشحال هستم، منو ببینید، منو ببینید!" یعنی ناتوانی او در گفتار روان به صورت گاز گرفتن بروز می کند.
در واقع، خندیدن او به درد بچه ای دیگر نشانه ی شخصیتی ظالم نبود. به گفته ی "آنیل آنانديل"، روانشناس آموزشی، خردسالان زیر چهار سال توانایی شناختی برای درک کامل احساسات خود را ندارند، چه رسد به شناخت احساسات دیگران. در حقیقت، علت تماشا و خنده ی دیوانه وار فرزند نوپای من این بود که توجه بسیار زیادی به او داشتم، اما این توجه اثر منفی داشت و در آن لحظه به پریشانی و هیجان او می افزود. من ناخودآگاه قوانین اصلی چگونگی توجه به رفتار کودکان خشن را زیر پا می گذاشتم: مجرم را نادیده گرفتم و کاملا به قربانی توجه می کردم. دکتر آناندیل توصیه می کند: به فرزندتان ناراحت کننده بودن صدایش را نشان دهید و با زبان بدنتان او را آگاه سازید از او رو برگردانید و تمام توجه خود را به بچه ای دهید که او گاز گرفته، زده یا موهایش را کشیده است. روش دیگر پرداختن به رفتار خشونت آمیز کودکان، حرف زدن درباره ی آنچه اتفاق می افتد، است. حتی اگر بچه ی نوپای شما دقیقا آنچه می گویید را درک نمی کند. دکتر آنانديل اعتقاد دارد که حرف زدن در این باره "هنوز اهمیت دارد، زیرا این کار به بچه نشان می دهد که گفت و گو روش حل مشکلات است، نه گاز گرفتن، زدن یا هل دادن."

پشتیبانی در زمین بازی
اگر فرزندتان قربانی رفتار خشونت آمیز است، باید واکنش نشان دهید، اما زیاده روی نکنید. به گفته ی دکتر آنانديل، سعی کنید عصبانیت خود را نسبت به کودک مهاجم مهار کنید. عصبانیت شما باعث تشدید رفتار او می شود و چرخه ی رفتار منفی ادامه می یابد. به جای اینکه با آنان مقابله با برخورد احساسی کنید، تمام کاری که باید انجام دهید، مطلع کردن والدین بچه های دیگر از اتفاقی است که رخ داده است.
البته، همیشه نمی توانید تدافعی باشید، خصوصا اگر فرزندتان به مهد کودک یا پیش دبستانی می رود. به علاوه، وقتی فرزندتان هنوز به راحتی حرف نمی زند و نمی تواند به شما بگوید که بچه ای او را اذیت کرده است، کار دشوارتر می شود. دکتر آناندیل توصیه می کند: در پی نشانه های جسمی مثل جای گاز گرفتن یا آسیب دیدگی بدن او باشید. نشانه های دیگر عبارتند از اینکه فرزندتان نمی خواهد به مدرسه برود، بسترش را خیس می کند، کمتر اجتماعی است، رفتاری پسرونده دارد و تغییرات عمومی در رفتار عادی اش مشاهده می کنید، مثل جویدن ناخن و تنش جدایی وقتی خردسالان به مهارت های زبانی کافی دست یافتند، ساده تر خواهد بود تا آنان را برای کنار آمدن با خشونت در زمین بازی آماده سازید.
به گفته ی خانم ریچاردسون، باید رفتار خشونت آمیز را به زبانی برای آنان توضیح دهید که بتوانند آن را درک کنند. به فرزندتان آموزش دهید که اگر بچه ی دیگری از نظر احساسی یا جسمی او را اذیت کرد شما را مطلع سازد. به او فهرستی از اشخاص معتمدتان بدهید که اگر شما در اطراف او نبودید، بتواند با آنها حرف بزند.

چه زمانی وقت پادرمیانی است
قانون بازی در زمین های عمومی مثل پارک یا مهد کودک موضوعی است که همه ی خردسالان باید آن را بیاموزند. بنابراین، اگر چنین اتفاقی رخ داد، چه زمانی باید پا در میانی و کمک کنید و چه زمانی باید آنها را رها کنید تا خودشان مسائل را حل کنند؟ در حقیقت باید گزینه ها و شرایط مختلفی را بررسی کنید. دکتر آنانديل اعتقاد دارد که هرگز نباید رخدادهای جسمی را نادیده گرفت. همیشه با رفتاری ملایم موضوع را با مربیان و والدین دیگر در میان بگذارید.
پیش از واکنش نشان دادن، موضوع را با مربی مطرح کنید، زیرا امکان دارد آنان دیدگاهی از وضعیت داشته باشند که شما از آن اطلاع ندارید. به گفته ی دکتر آنانديل، اگر پس از مطرح کردن مشکل با مربی تصمیم گرفتید که واکنش نشان دهید، این عمل نباید مقابله به مثل باشد. هرگز توصیه نمی شود که شما فرزند شخص دیگری را ادب کنید یا به آنان بگویید که چگونه فرزندشان را تربیت کنند. از این شرایط برای تقویت فرزند نوپای خود استفاده کنید. به فرزندتان بگویید که چگونه خود را از آن شرایط خارج کند یا با گفتن جملاتی مثل " این رفتار رو دوست ندارم، لطفا بسه دیگه"، از خود دفاع کند.

خردسالان واقعا نمی توانند قلدری کنند
چه فرزندتان مهاجم باشد چه قربانی، باید بدانید که واقعا چیزی به نام قلدری کودکانه وجود ندارد. به گفته ی دکتر آنانديل، حتی وحشی ترین و کنترل ناپذیر ترین خردسالان را در این سن نمی توان قلدر تلقی کرد. آنچه را که "قلدری" تلقی می کنیم، معمولا نمایش رفتار خشونت آمیز کودک است که از سوی والدین به آن پرداخته نشده است.
پس از آزمون و خطاهایی زجرآور به راه حلی ساده، اما موثر برای دختر کوچولویم یافتم که بچه های دیگر را گاز می گرفت: وقتی می دیدم که او بیش از حد هیجان زده شده است، او را از زمین بازی خارج می کردم تا آرام بگیرد. هم چنین جایگزین مثبت به جای خشونت را تقویت کردم "بوسیدن به جای گاز گرفتن و نوازش کردن به جای زدن" و این رفتار او را به شدت ستایش کردم. این روشی فوق العاده بود. شش ماه بعد، در زمین بازی پارک دیگر او را به عنوان بچه ای که همه را گاز می گیرد نمی شناختند، اکنون او را با بوسه هایش می شناسند. بنابراین، حداقل او دوستانی برای بازی دارد.
به گفته ی درمانگر رفتار خردسالان، "تاینل بورگر"، والدین باید از متخصصان کمک بگیرید. اگر فرزندشان:
- رفتار خشونت آمیز و غیرمعمول برای بیش از چند هفته ادامه دارد.
- عمدا بچه های دیگر را می ترساند یا اذیت می کند.
- ناخواسته بالغان را آزار می دهد.
- از تلاش والدین برای برقراری انضباط سرباز می زند.

مقابله با رفتار بد
روانشناس کودکان، "آنیل آنانديل"، نکات عملی زیر را توصیه می کند:
- اجازه ندهید که فرزندتان شما را گاز بگیرد یا بزند. وقتی والدین تحمل می کنند که فرزندشان آنها را اذیت کنند، خردسالان فکر می کنند که اجرای این رفتارها در مورد دیگران نیز ایراد ندارد. باید مستقیم به چشم فرزندتان نگاه کنید و با صدای آرام اما محکم بگویید: "زدن بسه." بگذارید او بداند که ناراحت هستید: "این کار خوبی نیست. از اینکه منو می زنی، ناراحتم. این کار موجب آزار دیگران می شود. سپس به او کمک کنید تا احساساتش را بیان کند: "می تونم ببینم که کلافه ای، اما خوب نیست که مامان رو بزنی."
- اگر فرزندتان بچه های دیگر را اذیت می کند، او را برای تنفسی موقتی از گروه خارج کنید.
- سعی نکنید برایش دلیل بیاورید. در این سن کودکان دلیل آوردن را درک نمی کنند، اما نتایج کار را می بینید. با تربیت فوری و مداوم فرزندتان، او به زودی درک خواهد کرد که هر زمان او شخص دیگری را اذیت کند، نتایج کارش را خواهد دید.
- رفتار جایگزینی برای فرزندتان فراهم آورید. مثلا همان طور که دست او را به آرامی روی پشت گربه می کشید، بگویید: "گربه را نزن. به آرامی نوازشش کن."
- به رفتار خوب پاداش دهید. وقتی فرزندتان رفتار خوبی مثل "به دوستش اجازه دادن که برای بازی با اسباب بازی هایش بازی کند"، او را ستایش کنید، بخندید و در آغوشش گیرید.
- فرزندتان را تشویق کنید که وقتی ناراحت است، از گفتارش استفاده کند و کمک خواستن را به او بیاموزید.
- از وضعیت هایی که امکان دارد فرزندتان کلافه شود مثل فضای شلوغ محل بازی، مراکز خرید و رستوران ها دوری کنید.
- اگر می دانید که فرزندتان به زدن بچه های دیگر تمایل دارد، حواستان به او باشد و بگذارید والدین دیگر نیز از این موضوع مطلع باشند. اغلب والدین با این واقعیت شرمنده اند که فرزندانشان به گاز گرفتن دیگران علاقه دارد، اما اگر این موضوع را با دیگر والدین به مشارکت بگذارید، والدین دیگر با پادر میانی در زمین بازی از وقوع آن جلوگیری می کنند.

منبع: نی نی پلاس