تاب آوری در مورد کسانی بکار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند. از این رو شاید بتوان نتیجه گیری کرد که مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط کافی نیست .
تاب آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه دار و توانایی در ترمیم خویشتن است. این ظرفیت انسان می تواند باعث شود تا او پیروزمندانه از رویدادهای ناگوار بگذرد و علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش های شدید، شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی او ارتقا یابد. تاب آوری نوعی ویژگی است که از فردی به فردی دیگر متفاوت است ومی تواند به مرور زمان رشد کند یا کاهش یابد و براساس خود اصلاح گری فکری و عملی انسان، در روند آزمون و خطای زندگی شکل می گیرد
آیا درهنگام طوفان ،درختان را دیده اید، آنگاه که به خود می پیچند وخم می شوند برف ها به روی شاخه هایشان سنگینی می کند تا بدانجا که شاخه هایشان در مقابل زمین سر تعظیم فرودمی آورند اما به ندرت می شکنند و به محض فروکش کردن طوفان و آب شدن برف ها بتدریج استوارتر از گذشته بر می خیزند .
آیا فردی را سراغ دارید که با وجود رشد در یک محیط نه چندان مناسب (مثلا در خانواده های آشفته، مدارس شلوغ و کم امکانات، جوامعی با میزان بیکاری بالا و فرصت های شغلی اندک و …) به موفقیت های بزرگی در زندگی خود دست یافته باشد؟ یا برعکس، افرادی که با وجود در اختیار داشتن امکانات مناسب و برخورداری از شرایط ایده آل، موفقیت های کمی را در زندگی تجربه کرده اند؟
احتمالا تا به حال این سؤال به ذهنتان رسیده که چرا برخی افراد در برخورد با عوامل استرس زا انعطاف پذیری خاصی دارند و خم به ابرو نمی آورند ولی بعضی های دیگر برای مقابله با چنین عواملی مشکل دارند؟ و این که ویژگی های این افراد آموختنی است یا ارثی؟ در این چگونه برای آشنایی بیشتر شما با این ویژگی اخلاقی به تعریف تاب آوری پرداختیم.
اما بدنیست بدانید که برای مشکلات و سختی هایی که ممکن است در زندگی همه ما وجود داشته باشد، قدرت پیشگویی کننده ای وجود ندارد؛ بلکه این خودمان هستیم که این قدرت را برای آنان قائل می شویم.
در واقع این قدرت از درون خود ما سرچشمه می گیرد و با یکی از ویژگی های مهم روانی به نام «تاب آوری» ارتباط پیدا می کند.
تاب آوری در مورد کسانی بکار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلال نمی شوند. از این رو شاید بتوان نتیجه گیری کرد که مواجه شدن با خطر شرط لازم برای آسیب پذیری هست اما شرط کافی نیست .
چگونه
در سال های اخیر روان شناسی مثبت گرا مورد توجه روان شناسان قرار گرفته که به جای پرداختن به نابهنجاری ها و اختلال ها، بر توجه بیشتر به توانمندی ها و استعدادهای انسان تأکید دارد.
این رویکرد مثبت گرا هدف نهایی خود را شناسایی شیوه هایی میداند که بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارد. از این رو، عواملی که سبب سازگاری هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی شوند؛ بنیادی ترین عامل های مورد پژوهش در این رویکرد از روان شناسی هستند. در این میان تاب آوری جایگاه ویژه ای در حوزه های روان شناسی رشد و تحول، روان شناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است.
افراد در برابر مشكلات بسيار آسيب پذير عمل مي كنند و به سرعت در هم مي شكنند و برخي ديگر آرام، منطقي، صبور و مطمئن با مشكلات دست و پنجه نرم مي كنند. اين تفاوت از كجا ناشي مي شود و علت آن چيست؟
پاسخ روانشناسان به اين پرسش اين است : " تاب آوري".
بله تفاوت اين دو دسته با يك ويژگي خاص، يعني "تاب آوري"، تفسير مي شود. اما تاب آوري به چه معناست و خود ، شامل چه ويژگي هايي مي شود؟
تاب آوری چیست؟
تاب آوری ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه است. روانشناسان همیشه سعی کرده اند که این قابلیت انسان را برای سازگاری و غلبه بر خطر و سختی ها افزایش دهند. افراد و جوامع میتوانند حتی پس از مصیبت های ویرانگر به بازسازی زندگی خود بپردازند.
تاب آور بودن به این معنا نیست که از این طریق بتوانید زندگی بدون تجربه استرس و درد را داشته باشید. مردم پس از گرفتار شدن در مشکلات و از دست دادن ها به احساس غم، اندوه و طیف وسیعی از احساسات دیگر میرسند. مسیر دستیابی به انعطاف پذیری از طریق کار و توجه بر روی اثرات استرس و وقایع دردناک ایجاد میشود.
ارتقاء تاب آوری منجر به رشد افراد در به دست آوردن تفکر و مهارت های خود مدیریتی بهتر و دانش بیشتر میشود. همچنین تاب آوری با روابط حمایتی والدین، همسالان و دیگران و همچنین با باورهای فرهنگی و سنتی به افراد برای مقابله با ضربه های غیر قابل اجتناب زندگی کمک میکند. تاب آوری در انواع رفتار ها، افکار و اعمال میتواند آموخته شود و آن را میتوانید در سراسر دوره ی زندگی توسعه دهید.
تاب آوري معادل واژه انگليسي Resiliency است. در فرهنگ لغت، اين كلمه، خاصيت كشساني، بازگشت پذيري و ارتجاعي معنا شده است، ولي در متون بهداشت رواني تاب آوري معادل گوياتري است. ريشه تاب آوري ( resiliency ) از علم فيزيك گرفته شده است و به معني جهيدن به عقب است. در واقع افراد تاب آور قادر هستند به عقب بجهند. آنها توانايي زنده ماندن و حتي غلبه بر ناملايمات را دارند. تاب آوري ميتواند باعث شود كه فرد پيروزمندانه از رويدادهاي ناگوار بگذرد و عليرغم قرار گرفتن در معرض تنش هاي شديد، شايستگي اجتماعي، تحصيلي و شغلي او ارتقا يابد. تاب آوري نوعي ويژگي است كه از فردي به فردي متفاوت است و ميتواند به مرور زمان رشد كند يا كاستي يابد.
تاب آوري به معناي توانايي مقابله با شرايط دشوار و پاسخ انعطا ف پذير به فشارهاي زندگي روزانه است. تاب آوري، استرس را محدود نمي كند، مشكلات زندگي را پاك نمي كند، بلكه به افراد قدرت مي دهد تا با مشكلات پيش رو مقابلة سالم داشته باشند، بر سختي ها فائق آيند و با جريان زندگي حركت كنند. برخي افراد به طور طبيعي داراي اين ويژگي هستند، اما خبر خوب اين است كه اين ويژگي در انحصار عده اي معدود نيست و به نظر متخصصان، ساير افراد نيز قادرند تاب آوري را بياموزند و آن را ارتقاء دهند. تاب آوری توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز با شرایط استرس زا و چالش برانگیز است.
به بیان دیگر فرد تاب آور یعنی کسی که در برقرای تعادل زیستی روانی در شرایط دشوار توانمند است. البته معنای تاب آوری فقط این نیست که در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده پایدار بمانیم و در رو به رو شدن با شرایط خطرناک حالتی انفعالی داشته باشیم، بلکه در عمق معنای آن شرکت و حضور فعال و سازنده ی ما در محیط پیرامونمان نیز مد نظر است. برخی روان شناسان باور دارند که تاب آوری بازپشت به تعادل اولیه یا رسیدن به تعادل سطح بالاتر در شرایط تهدید کننده است و از این روست که سازگاری موفق در زندگی را فراهم می کند.
انسانها در برابر شرايط نامساعد، خطرها و ناملايمات معمولاً احساس بي پناهي مي كنند و در بسياري مواقع نيز سعي می کنند كه در برابر خطرها و موقعيت ناگوار تحمل نمايند و نتايج غير منتظره اي به دست مي آورند.
توانايي اجراي اين «جادوي رايج » (ماستن 2001) اغلب در حوزه علوم اجتماعي به عنوان انعطاف پذيري يا «تاب آوري» نام دارد. تاب آوري در علوم اجتماعي به عنوان «فرايند كش كساني و واكنش در مقابل ناملايمات» فرض مي شود(هانتر، 2001). كانر (2006) تاب آوري را به عنوان روشي براي اندازه گيري توانايي فرد در مقابله با عوامل استرس زا و عواملي كه سلامت روان فرد را تهديد مي كند، تعريف كرده است.
افراد تاب آور داراي رفتاراي خود شكنانه نيستند. از نظر عاطفي آرام بوده و توانايي مقابله با شرايط ناگوار را دارند. بونا (2004) راه هاي بدست آوردن تاب آوري را داشتن سرسختي، خود افزايي، مقابله سركوبگرايانه، داشتن خلق و خو و احساسات مثبت مي داند. براي درك تفاسير و روش هاي مرتبط با تاب آوري، ممكن است به تمايز بين احتمال خطر و مصاديق تاب آوري نياز داشته باشيم.
در سه دهه اخير تحقيق كاملي در اين خصوص انجام و نمونه هاي تاب آوري جمع آوري شده است (گارمزي، نوچترلين، 1972 ،لاتر ، 2003). تاب آوري به عنوان قدرت يا توانايي برگشتن به زندگي اوليه و شروع وضعيت جديد از طريق كاهش فشار عصبي يا تحريف آن و جايگزيني نشاط تعريف مي گردد.
تاب آوري همچنين به عنوان توانايي بهبود بيماري افسردگي يا مسائلي از اين دست نيز فهميده مي شود (وبستر، 1995) تاب آوري مهارتي مناسب است براي پشت سرگذاشتن مشكلات زندگي حتي وقتي كه شرايط نامطلوب و سخت وجود دارد، مثل اينكه شخص يك طناب قابل رتجاع را دور مشكلات بسته كه به فرد كمك مي كند وقتي اوضاع بد شد آنها را به عقب بكشد و به آنها به چشم انسانها بنگرد(فولر،1998). تاب آوري به توانايي يك انسان گفته مي شود كه به طور موفقيت آميز شرايط نامطلوب را پشت سرگذارده وبا آنها تطابق مي يابد و عليرغم مواجهه با مشكلات زندگي به قابليت تحصيلي و هيجاني و اجتماعي دست مي يابد (ديويس ، 1999). مفهوم تاب آوري طي تحقيقات 3 دهه گذشته علوم اجتماعي به مثابه يك پديده چند بعدي شناخته شده است كه در بافت هاي مختلف اجتماعي و دروني متفاوت هستند(كانر و ديويدسون، 2003).
در تحقيقات گذشته تاب آوري بر متغيرهايي مثل توانايي بيمار، پنهان سازي احتمال خطر و عوامل آسيب پذير تاكيد شده است(لاتر،2003).
بر طبق مدل هاي ارائه شده از سوي اورال، آتروس و پاولسن، 2006) سه حوزه عملكردي براي تاب آوري تعريف و بر آنها تمركز شده است.
1. تاب آوري به عنوان يك ويژگي شخصيتي يا توانايي پيش بيني افراد در مقابل تاثيرات منفي ناملايمات و احتمال خطر فرض مي شود.
2. يك وضعيت روحي مثبت يا سلامت رواني(مثل درك مثبت، خود پنداري، پيشرفت تحصيلي موفقيت در وظايف و. ..) يا فقدان بيماري روحي رواني عليرغم وجود يا احتمال خطر تعريف مي گردد.
3. يك فرايند پويا كه بر كنش بين متغيرهاي فردي و پيراموني تاثير گذاشته و در طول زمان تغيير مي كند. اين تعريف به دليل چهارچوب فراگير و تلفيق ويژگي هاي فردي با محيطي ايجاد تاب آوري بيش از تعاريف قبلي مورد توجه است.
نان هاندرسن تاب آوری را ترکیبی از 6 عامل زير معرفي مي كند
· فراهم سازي حمايت مهربانانه
· طراحي و ارتباط سازي براي افزايش اميدواري
· فرصت سازي براي مشاركت معنادار
· پيشاهنگي در پيوند هاي اجتماعي
· مرزبندي شفاف و سازگار ·
آموزش مهارت هاي زندگي
لاتر، سيسچتي، و بكر(2000) و ماستن و كواتسورث(1998) خصوصيات تاب آوري را به اين شرح توصيف نموده اند:
1- برخورداري از تيزهوشي و مهارت عقلاني، توانائي در صميميت و گسستگي
2- توانایي در مفهوم پردازي موضوعات متعدد، دستيابي فرد به اين اعتقاد كه حق زندگي كردن دارد.
3- برخوردار بودن از توانایي يادآوري و فراخواني اشخاص و موضوعات خوب و نگهداري آنها(نمادهاي خوب) در ذهن
4- برخورداري از توانایي در لمس عواطف، بجاي اين كه وي هر زمان كه عواطف مهم وي برانگيخته شدند، آنها را انكار يا سركوب كند.
5- داشتن هدف در زندگي
6- برخورداري از توانائي جذب و استفاده از حمايت اجتماعي
7- برخورداري از توان در نظر گرفتن احتمالات در زندگي و استفاده مطلوب از دستورات اخلاقي جامعه مدني
8-نياز و توانایي در كمك به ديگران
9- برخورداري از خزانه عاطفي
10- كاردان و مبتكر بودن
12- برخورداري از ديدگاهي نوع دوستانه نسبت به ديگران
13- برخورداري از ظرفيت تبديل درماندگي آسيب رسان به درماندگي آموخته شده. در مجموع می توان گفت که تاب آوري فرايندي پويا است كه در آن تأثيرات محيطي و شخصيتي در تعاملي متقابل بر يكديگر اثر مي گذارند.
پژوهش هاي تاب آوري الگوهاي نظري رشد انسان را كه پيش از اين توسط اريكسون، برونفن، پياژه، كلبرگ، گيليان، استينر، مزلو و پيرس مطرح شده بود(رايت و ماستن، 1997)، مورد تأييد قرار مي دهند.
در تمامي اين الگوهاي نظري، در حالي كه بر ابعاد مختلف رشد انساني(رواني- اجتماعي- شناختي- اخلاقي- معنوي) تأكيد مي شود، هسته مركزي اين رويكردها را اين پيش فرض تشكيل مي دهد كه فطرتي بيولوژيك براي رشد و كمال در هر انسان وجود دارد طبيعت خود اصلاح گري ارگانيسم انساني كه بطور طبيعي و تحت شرايط معين محيطي مي تواند آشكار شود.
همانگونه كه ماستن(2001) مي گويد: هنگامي كه فاجعه از سر بگذرد و نيازهاي اوليه انساني تأمين گردد، آن گاه تاب آوري احتمال ظهور مي يابد. مهم ترين نتيجه كاربردي برآمده از دل پژوهش هاي تاب آوري، اين است كه مي توانيم توانمندي افراد را ارتقاء دهيم بگونه اي كه آنها به احساس هويت و كارآمدي، توانایي تصميم گيري، هدف گذاري و باور به آينده دست يابند و از اين راه بتوانند نيازهاي اوليه انساني خود براي مهرباني، رابطه با ديگران، چالش، قدرت و معنا داري را در شرايط طاقت فرسا بعنوان كانون توجه هر گونه مداخلات پيشگيرانه، آموزشي و رشد فردي قرار دهند(توگاد و فردريكسون، 2004).
عواملی که به انعطاف پذیری کمک میکند عبارتند از:
در برخی افراد انگار ظرفیت های فردی، روانی و شخصیتی ای وجود دارد که در تجربه کردن موقعیت های مشکل آفرین و تنش زا کمک کننده است، به گونه ای که هر قدر هم بر شدت منابع استرس افزوده شود، باز این افراد توان بیرون کشیدن خودشان از بحران یا به قولی، تاب آوردن سختی ها و ناملایمات را دارند.
شاید بارز ترین نمونه ی چنین افرادی مردم ژاپن بعد از سونامی گذشته باشند که پس از ویران شدن شهرها و از دست دادن نزدیک ترین افراد زندگی شان توانستند زنده بمانند، ثبات عاطفی خود را حفظ کنند، در برابر استرس و فشار سرسختانه بایستند و با نهایت توان با شرایط بسیار ناگوار خود مقابله کنند و مهم تر از همه پس از برطرف شدن همه ی عوامل فشارزا، به سرعت و اغلب با ایجاد هیجانات مثبت به حالت عادی طبیعی بازگردند.
در زندگی روزمره ی ما انسان ها، ماهیت برخی شرایط و تجارب به گونه ای است که افراد خواه نا خواه دچار مشکل می شوند؛ به طوری که ممکن است سلامت روانی آنها تهدید شود. تاب آوری شامل مجموعه ای از ظرفیت های فردی و روانی است که فرد به کمک آنها می تواند در شرایط دشوار مقاومت کند و دچار آسیب دیدگی نشود و حتی در تجربه ی این شرایط مشکل آفرین یا بحرانی خود را به لحاظ شخصیتی ارتقاء بخشد.
به عبارت بهتر، تاب آوری را می توان مفهومی روان شناختی دانست که می خواهد توضیح دهد افراد چگونه با موقعیت های غیر منتظره کنار می آیند. با این اوصاف تاب آوری نه تنها افزایش قدرت تحمل و سازگاری فرد در برخورد با مشکل، بلکه مهم تر از آن حفظ سلامت روانی و حتی ارتقای آن است. تاب آوری افراد را توانمند می سازد تا با دشواری ها و ناملایمات زندگی و شغلی رو به رو شوند، بدون اینکه آسیب ببینند و حتی از این موقعیت ها برای شکوفایی و رشد شخصیت خود استفاده کنند.
عواملی که به انعطاف پذیری کمک میکند عبارتند از:
-روابط نزدیک با خانواده و دوستان
-نظر مثبت از خود و اعتماد به توانایی ها و نقاط قوت خود
-توانایی مدیریت هیجانات قوی و تکانشی -مهارت های بهتر حس مسائل و ارتباط خوب -احساس کنترل
-طالب کمک و استفاده از منابع
-خود را به عنوان یک انسان منعطف دیدن (نه به عنوان یک قربانی)
-مقابله با استرس از راه سالم و اجتناب از راهبردهای مقابله ای مضر مانند اعتیاد به مصرف مواد
-کمک به دیگران
-یافتن معنایی مثبت در زندگی خود با وجود وقایع دشوار و مشکلات
بنابراين شايد بهتر باشد كه در تببين تاب آوري به اين نكات توجه كنيم:
1- تاب آوري روندي پويا است.
2- تاب آوري وابسته به اوضاع است. يعني يك رفتار سازگارانه در يك موقعيت، ممكن است در موقعيت هاي ديگر ناسازگار باشد.
3- تاب آوري محصول تعامل ويژگي هاي شخصيتي با عوامل محيطي است.
4- تاب آوري در شرايط پر مخاطره ، دشوار تر مي شود.
5- تاب آوري قابل يادگيري است.
تاب آوری آموختنی است
نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که درست است تاب آوری به قابلیت تطابق انسان در مواجهه با بلایا یا فشارهای جانکاه، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن با آن تجارب اطلاق می شود، اما این خصیصه در کنار توانایی های درونی شخص و مهارت های اجتماعی او و همچنین در تعامل با محیط تقویت می شود، توسعه می یابد و به عنوان یک ویژگی مثبت متبلور می شود.
نتیجه اینکه تاب آوری در هر سن و در هر سطحی رخ می دهد و سازه ای شناختی و قابل آموزش است. یعنی تاب آوری پدیدهای ذاتی نیست. بلکه از طریق تمرین، آموزش، یادگیری وتجربه حاصل می شود. پس اگر فکر می کنید تاب آوری کمی دارید، می توانید آن را تقویت کنید و مهارت های خود را برای تاب آور شدن پرورش دهید.
پس تاب آوري قابل يادگيري است. حال كمي خودتان و اطرافيانتان را ارزيابي كنيد و ببينيد در مواجهه با مسائل و مشكلات چگونه عمل مي كنيد؟ آيا از نتيجة عملكردتان احساس رضايت مي كنيد؟
به نظر شما افراد تاب آور چه ويژگي هايي دارند؟ لطفاً پاسخ خود را يادداشت كنيد:
1-
2-
3-
4-
و....
ويژگي هاي افراد تاب آور تا اينجا آموختيم كه انسان ها به واسطة تفاوت هايي كه در ميزان تاب آوري دارند، با مشكلات به شيوه هاي متفاوت مقابله مي كنند . اما ويژگي هاي افراد تاب آور چيست و اين ويژگي ها چگونه به آنها كمك مي كند؟
دو روی سکه ی تاب آوری
رفتارهای تاب آورانه به افراد کمک می کند تا بر تجارب منفی چیره شوند و حتی آنها را به تجارب مثبت در خودشان تبدیل کنند. به همین دلیل است که روان شناسان در مفهوم تاب آوری دو وجه را مهم می دانند. اول اینکه فرد یک حادثه یا رویداد آسیب زا و فشار و سختی را تجربه می کند و دوم اینکه در برابر این حوادث انعطاف پذیر است و برای بازگشت به عملکرد و کارکردهای معمول خود دست به جبران می زند. افراد تاب آور توانایی ترمیم ضربه های روانی وارد شده به آنها و فائق آمدن بر سختی را دارند.
افراد تاب آور :
آگاهانه و هشيار عمل مي كنند
افراد تاب آور ، نسبت به موقعيت، آگاه و هشيارند، احساسات و هيجان هاي خود رامي شناسند، بنابراين از علت اين احساسات نيز باخبرند و هيجان هاي خود را به شيوة سالم مديريت مي كنند. از سوي ديگر احساسات و رفتارهاي اطرافيانشان را نيز درك مي كنند، و در نتيجه بر خود، محيط و اطرافيانشان تأثير مثبتي مي گذارند.
مي پذيرند كه، موانع بخشي از زندگي هر انسان است
يكي ديگر از ويژگي هاي افراد تاب آور اين است كه مي دانند زندگي پر از چالش است. آنها مي دانند كه ما نمي توانيم از بسياري مشكلات اجتناب كنيم، ولي ميتوانيم در برابر آنها باز و منعطف باشيم و اشتياق خود را براي سازگار شدن باتغييرات حفظ كنيم.
داراي منبع كنترل دروني هستند
افراد تاب آور، خود را مسئول شرايط خويش مي دانند و براي هر مشكل، شكست و مسئله، منابع بيروني را سرزنش نمي كنند. آنها سهم خود را در امور زندگي، همراه با مسئوليت، پذيرفته اند و بر اين باورند كه هر عملي كه انجام مي دهند بر زندگيشان بازتاب مي يابد. البته واضح است كه برخي عوامل از كنترل ما خارج است نظير بلاياي طبيعي . اين افراد، در ضمن تشخيص علت مس ائل، قادرند با پيدا كردن را ه حل مؤثر بر موقعيت و آيندة خود تأثير مثبت بگذارند.
از مهارت هاي حل مسئله برخوردارند
وقتي بحران پديدار مي شود، افراد تاب آور قادرند با استفاده از فنون حل مسئله، به را ه حل هاي امن و مطمئن برسند. در حالي كه ساير افراد در اين موقعيت هاي سخت دچار استرس زياد می شوند و نمی توانند را ه حل مناسب و مفيدي انتخاب كنند.
ارتباطات محكم اجتماعي دارند
افراد تاب آور شبكة حمايتي و عاطفي محكمي دارند . چنين ارتباطاتي به آنها كمك مي كند، دربارة نگراني ها و چالش هاي خود با كسي صحبت كنند، از مشورت، همدلي و همراهي آنها بهره مند شوند، راه حل هاي جديد را كشف كنند و در مجموع از لحاظ رواني احساس قدرت و آرامش كنند.
خود را فردي قرباني ارزيابي نمی کنند
افراد تاب آور خود را قرباني و ناتوان تصور نمي کنند. وقتي با يك بحران دست به گريبان اند ، همواره خود را فردي نجات يافته تصور مي كنند و معتقدند كه مي توانند بر شرايط فائق آيند.
قادرند متناسب با موقعیت ، درخواست كمك كنند.
چنان كه گفته شد منابع حمايتي يكي از اجزاي مهم تاب آوري است. بنابراين افراد تا ب آور هر زمان كه ضرورت ايجاب كند، از اين منابع درخواست كمك مي كنند. منابع حمايتي تخصصي شامل روانشناسان و مشاوران متخصص ،کتا بهاي خودیاري، مطالعة زندگي نامه هاي افراد مهم و ديگر منابع حمايتي شامل دوستان، افرادنواده ، همسايه ها و مانند آن است.
ویژگی های اصلی افراد تاب آور چیست؟
از دیدگاه روان شناسی، افراد تاب آور 4 ویژگی اصلی دارند:
۱) احساس ارزشمندی :
پذیرفتن خود به عنوان فردی ارزشمند و احترام قائل شدن برای خود و توانایی هایشان. بی قید و شرط دوست داشتن و سعی در شناخت نقاط مثبت خود و پرورش دادن آنها و از طرف دیگر شناخت نقاط ضعف خود و کتمان نکردن آنها. علاوه بر آن سعی می کنند که این نارسایی ها را با واقع بینی بر طرف کرده و در غیر این صورت با این ویژگی ها کنار می آیند.
۲) مهارت در حل مسئله :
افراد تاب آور ذهنیتی تحلیلی انتقادی نسبت به توانایی های خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیر می باشند و توانایی شگفت انگیزی درباره پیدا کردن راه حل های مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند. همچنین توانایی ویژه ای در تجزیه و تحلیل واقع بینانه مشکلات شخصی و پیدا کردن راه حل های فوری و راهبردهای دراز مدت برای حل و فصل مشکلاتی که به آسانی و سریع حل نمی شوند را دارا هستند.
۳) کفایت اجتماعی :
این دسته از افراد مهارت های ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته اند.آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند، می توانند با دیگران صمیمی شوند و درمواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف می زنید خوب گوش می دهند و خودشان را جای شما می گذارند.ميگنا دات آي آر،در ضمن آنها طیف وسیعی از مهارت ها و راهبردهای اجتماعی شامل مهارت های گفتگو، آمادگی برای گوش دادن به دیگران واحترام گذاشتن به احساسات و عقاید دیگران که در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است را دارا هستند.
افراد تاب آور شبكة حمايتي و عاطفي محكمي دارند . چنين ارتباطاتي به آنها كمك مي كند، دربارة نگراني ها و چالش هاي خود با كسي صحبت كنند، از مشورت، همدلي و همراهي آنها بهره مند شوند، راه حل هاي جديد را كشف كنند و در مجموع از لحاظ رواني احساس قدرت و آرامش كنند.
۴) خوش بینی :
اعتقاد راسخ به اینکه آینده می تواند بهتر باشد ، احساس امید و هدفمندی و باور به اینکه می توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی تواند آنها را متوقف سازد.
۵) همدلی :
تاب آورها دارای توانایی برقراری رابطه توام با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه ها و نهادهای اجتماعی می شود.
چگونه تاب آور شویم؟
ممکن است بپرسید در تاب آوری فرد دقیقا چه کاری انجام می دهد؟
می توان گفت فرد تاب آور، نحوه ی استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگوار اتخاذ می کند؛ به جای فاجعه ساختن از مشکل و گرفتار شدن در تبعات آن به خود و توانایی هایش توجه بیشتری می کند. مثلا چنین شخصی ممکن است یک موقعیت پرمخاطره را یک فرصت در نظر بگیرد نه یک تهدید و در دشواری ها به جای اضطراب موفقیت را تجربه کند.
بنابراین تاب آوری موجب سازگاری مناسب در مواجهه با مشکلات می شود و این چیزی بیش از اجتناب ساده از پیامدهای منفی است.
در همین مورد روان شناسان حیطه ی خلاقیت اعتقاد دارند هر عمل خلاقانه ای متضمن ویرانی وضعیت پیشین است.
به نظر می رسد که افراد تاب آور به طور خلاقانه رابطه ی قدیمی «شرایط ناگوار-آسیب روانی» را حذف و با یک تغییر جدید، رابطه ی «شرایط پر مخاطره-رشد و بالندگی» را جایگزین آن می کنند. یعنی تاب آورها ذهنشان را طوری برنامه ریزی کرده اند که بعد از هر موقعیت استرس آوری به دنبال رشد خودشان هستند و مثل خیلی ها تسلیم آسیب های روانی نمی شوند.
خلاصه تاب آوری در مورد کسانی به کار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلالات روانی نمی شوند و زندگی شان آن چنان مختل نمی شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی گردند.
تاب آوری باعث می شود که افراد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت های موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردی استفاده کنند و از این چالش ها و آزمون ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آنها سربلند بیرون آیند.
توصيههاييجهتتابآوري
پژوهش ها نشان مي دهد عزت نفس نقش مهمي در كنار آمدن با استر سهاي زندگي دارد. چنانچه به توانمنديهاي خود باور داشته باشيد، در مقابله با مشكلات بسيار مؤثرتر عمل مي كنيد.
-درزندگيخودمعناوهدفداشتهباشيد. افرادي كه در زندگي هدف مشخصي ندارند و معناي مهمي براي زندگي خود نيافته اند، با هر سختي و مشكلي، از هم مي پاشند و انگيزة خود را از دست مي دهند.
-ارتباطاتخودراتوسعهدهيد. داشتن روابط عاطفي و اجتماعي محكم عامل بسيار مهمي در سلامت روان انسان به شمار مي رود و هنگام بروز بحران هاي زندگي پشتوانة بسيار مفيدي محسوب مي شود. بنابراين روابط دوستانه و خانوادگي خود را تقويت كنيد.
-نسبتبهتغييراتانعطافپذيرباشيد. زندگي يعني تغيير. اگر نسبت به تغييرات زندگي منعطف نباشيد همواره در بيم و هراس باقي مي مانيد و توانايي مواجه شدن با آن را از دست مي دهيد.
-مراقبتغذيهوسلامتيخودباشيد. از قديم گفته اند عقل سالم در بدن سالم است. پس براي آنكه بهتر بينديشيد مراقب جسم خودتان باشيد، تغذية سالم ، ورزش و سبك زندگي سالم را سرلوحه خود قرار دهید.
-مهارتهايسالمبرايمقابلهبامشكلاترابياموزيد. اگرمقابل ههاي مسئله مدار و هيجان مدار سالم را بياموزيد به هنگام مواجهه با مشكلات زندگي، مخزن غني و پرمحتوايي از راهكارهاي مفيد داريد كه بر حسب اوضاع مي توانيد از آنها استفاده كنيد.
-خوشبينباشيد. نگاه واقع بينانه توأم با مثبت انديشي سبب مي شود درك مناسبي از مسئله داشته باشيد و به شيوه اي متناسب عمل كنيد
-دلبستگيهايمثبتايجادكنيد. مشاركت در يك يا چند فعاليت سرگرم كنندة سالم، عضويت در گروههاي مذهبي، حضور در باشگاه ورزشي،كلا سهاي هنري و انجمن هاي علمي و مانند آن موجب مي شود به هنگام وجود مشكل آرامش خود را بازيابيد.
-معنويترادرخودتقويتكنيد. افرادي كه ايمان قوي دارند و در مشكلات و سختي ها ضمن تلاش و تعقل به خداوند توكل مي كنند، آرامش و امنيت وصف ناپذيري را تجربه مي كنند.
نظرت چیه؟