اختلال شخصیت را چنین تعریف می کند:
"منش، خصوصیات و تا حدی الگوهای واکنش رفتاری قابل پیش بینی که هر فردی چه به صورت خودآگاه و چه به صورت ناخودآگاه به عنوان سبک و شیوه زندگی از خود نشان می دهد."
به عبارت دیگر به مجموعه صفات هیجانی، رفتاری، منش و خصوصیاتی که در شرایط معمولی معرف شخص بوده و برای هر فردی نسبتا ً ثابت و قابل پیش بینی است، شخصیت اطلاق می شود.
شخصیت از دو عامل اصلی تشکیل می شود :
1- خصوصیات ارثی
2- تجارب زندگی به خصوص تجارب سال های اولیه زندگی
تعــریف اختلال شخصیت
اگر صفات شخصیتی غیرقابل انعطاف باشد و به اختلال روانی(پسیکوتیک) یا اختلال در عملکرد فرد منجر شود، تشخیص اختلال شخصیت مطرح می شود.
به عبارت دیگر، الگوی غیرانطباقی نافذ و مستمر رفتار که عمیقا ً جا افتاده اند و قابل انتصاب به اختلالات محورi، اختلالات محور یا مشکلات فرهنگی نمی باشند ، اختلال شخصیت گفته می شود.
اختلال شخصیت، گروه متفاوتی از اختلالات روانی را تشکیل می دهند که به جای علایم ذهنی با ناهنجاری های رفتار تظاهر می کنند.
بطوریکه نزدیکان، اطرافیان و اجتماع از رفتار ناهنجار بیمار رنج می برند و در نتیجه عکس العمل آنها نسبت به این رفتار نا به هنجار باعث ناراحتی بیمار می شود.
تشخیص اختلال شخصیت وقتی داده می شود که رفتار عادی نسبت به خود یا دیگران، آسیب زننده باشد یا به قدری مختل یا محدود باشد که باعث ناراحتی خود یا دیگران شود.
این اختلالات در ایالات متحده نسبتا ً شایع اند و تقریبا ً 6 تا 13 درصد از کل جمعیت را مبتلا می کنند.
خصوصیـات مشترک اختلـالـات شخصیـت
1- افرادی که دارای اختلال شخصیت می باشند، معمولا ً دارای علائمی که برای خودشان ناراحت کننده باشد، نیستند.
2- مشخصه مهم اختلال شخصیتی مادام العمر بودن آن و رفتار تکراری و ناهنجار و اغلب ناکام کننده خود فرد است و معمولا ً علائم جسمی و روانی و ناراحتی با آن همراه نیست.
3- اختلالات معمولا ً در دوران کودکی، نوجوانی و بلوغ شروع شده و در طول قسمت اعظم زندگی بزرگسالی ادامه می یابد و عموما ً در زمینه های شغلی و عشق و محبت دچار اشکال هستند.
4- افرادی که اختلال شخصیت دارند، معمولا ً بدون اضطراب هستند مگر آنکه با استرس های محیطی مواجه گردند.
5- چون مسائل بیمار به شکل یک زندگی ناهنجار تظاهر می کند و نه به صورت علائم، به ندرت برای دریافت کمک پیشقدم می شوند.
dsm iv اختلـالـات شخصیت را در سه گروه طبقه بندی می نماید
1- گروه اول (a) - عبارتند از اختلالات شخصیت اسکیزوئید، پارانوئید (بدگمان) و اسکیزوتایپی. این افراد غالبا ً عجیب و غیرعادی به نظر می رسند.
2- گروه دوم (b) - عبارتند از اختلالات شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت خود شیفته ، ضداجتماعی و مرزی که این افراد دارای نمایش هیجانی، تحریکی و تکانه ای می باشند.
3- گروه سوم (c) - عبارتند از اختلال شخصیت دوری گزین، وابسته، وسواس جبری و اختلالات شخصیت طبقه بندی نشده(nos) از جمله اختلالات شخصیت منفعل، مهاجم و افسرده که این افراد غالبا ً مضطرب و بیمناک به نظر می آیند.
اتیـولوژی اختلـالـات شخصیــت
1- عوامل توارثی :
پیدایش اختلالات شخصیت در دوقلوهای یک تخمکی بیشتر از دو تخمکی است.اختلالات شخصیتی گروه a در میان بستگان نزدیک بیماران اسکیزوفرنیک شایع تر است. افراد گروه دوم b استعداد وراثتی بیشتری برای ابتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی دارند. بروز توأم اختلال شخصیت مرزی و اختلالات خلقی شایع است و ارث در آن نقش دارد. اختلالات گروه c نیز زمینه ارثی دارند.
2- عوامل مربوط به خلق و خو :
مثلا ًاشخاصی که در کودکی ترسو بوده اند، ممکن است بعدها به اختلال شخصیت دوری گزینی و افرادی که سابقه آسیب جزیی مغزی دارند به اختلالات شخصیت به خصوص از نوع ضد اجتماعی مبتلا می شوند.
3- عوامل زیست شناختی :
تعدادی از هورمون ها، واسطه های بیوشیمیایی، منوآمینو، اکسیداز پلاکتی در این رابطه مطرح شده اند.
4- عوامل روانکاوی :
تجارب دوران کودکی مثل سوء رفتار ممکن است پرورش دهنده رفتار انحرافی باشند و شرایطی که در آن اجازه داده نشود، رفتار طبیعی رشد پیدا کند. مثلا ً داشتن والدی خشک و غیرطبیعی که نفوذ ناپذیر باشد، از عوامل مؤثر بر ایجاد اختلالات شخصیت می باشد.